Logo Parlement Buxellois

Schriftelijke vraag betreffende de bestrijding van blauwalgen

Indiener(s)
David Weytsman
aan
Alain Maron, Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Klimaattransitie, Leefmilieu, Energie en Participatieve Democratie (Vragen nr 23)

 
Datum ontvangst: 10/09/2019 Datum publicatie: 22/10/2019
Zittingsperiode: 19/24 Zitting: SO19 Datum antwoord: 22/10/2019
 
Datum behandeling van het stuk Indiener(s) Referentie Blz.
09/10/2019 Ontvankelijk p.m.
 
Vraag    Afgelopen zomer heeft de pers diverse informatie verspreid over de aanwezigheid van blauwalgen in de vijvers van het Brussels Gewest. Het lijkt erop dat deze cyanobacteriën, beter bekend als blauwalgen, de laatste jaren massaal aanwezig zijn in de vijvers en meren van het Brussels Gewest. De ontwikkeling van deze bacteriën wordt met name bevorderd door veranderingen in het milieu (hittegolf, droogte, troebel water...).

In juli hebben analyses ook de aanwezigheid van potentieel giftige blauwalgen in het kanaal van Brussel aangetoond.

Contact met deze cyanobacteriën kan gevaarlijk zijn voor mens en dier. Het kan oog- of huidirritatie veroorzaken, maar kan ook ernstigere gevolgen hebben, zoals ernstige maag- of darmklachten. Deze gevaren hebben geleid tot een totaal zwemverbod op verschillende plaatsen in het Brussels Gewest tijdens de zomer.

Deze situatie roept een aantal vragen op:

I/ Kunt u ons een overzicht geven van de situatie na de zomer van alle verzamelde gegevens over blauwalgen: waar zijn ze aanwezig? In welke hoeveelheid? Hoe verhoudt dit zich tot voorgaande jaren? Welke beslissingen zijn er genomen om de bevolking of de fauna en flora te beschermen?
II/ Kunt u ons vertellen wat er is gedaan om deze "invasie" van blauwalgen tegen te gaan? Het Vlaams Gewest probeert hun aanwezigheid te verminderen, met name via een nieuwe techniek met "plantenmatten". Is dit gepland in het Brussels Gewest?
 
 
Antwoord    De zomer van 2019 was de warmste ooit in België (KMI-code rood) met weinig dagen neerslag, wat leidde tot een proliferatie van cyanobacteriën, algemeen bekend als "blauwalgen", die vooral zichtbaar zijn in het Kanaal.

Cyanobacteriën of blauwalgen, zijn bacteriën die microalgenstructuren vormen die in stilstaand water (kanalen, vijvers, etc.) groeien. Onder bepaalde omstandigheden kunnen ze zich zeer snel vermenigvuldigen en bloeien, vooral bij hoge voedingsstoffenconcentraties, hoge temperaturen, troebel water en een laag waterverloop. Sommige cyanobacteriën produceren toxines die gevaarlijk kunnen zijn voor de mens (zeldzame gevallen van sterfte), en in grotere mate voor huisdieren en de aquatische fauna. Bovendien kan een groot aantal cyanobacteriën voor planten die 's nachts zuurstof inademen, een tijdelijke daling van het zuurstofgehalte veroorzaken, wat problematisch is voor andere vormen van leven in het water.

Leefmilieu Brussel beschikt nog niet over de resultaten van de driejaarlijkse biologische monitoring van cyanobacteriën in het Kanaal en de 3 gecontroleerde vijvers (de vijver van Bosvoorde, de vijver langs het park van Woluwe Park en de grote Mellaertsvijver).
Zelfs zonder deze resultaten werd echter vastgesteld dat 5 van de 54 wateroppervlakken die door Leefmilieu Brussel worden beheerd, werden getroffen door een blauwalgenbloei. Het betreft hier :
- de vijver van de Leybeek in W-B;
- de vijver van het Koning Boudewijnpark Fase 1 in Jette;
- de vijver van de Koninklijke Visserij in W-B ;
- De vijver van Roklooster 3 in Oudergem (schuim in het stroomafwaartse deel);
- de vijver van Tercoigne in W-B (begin van schuim in het stroomafwaartse deel).

De volgende gemeenschappelijke vijvers zijn deze zomer het zwaarst getroffen:
- De vijver van het Vijverspark (Marius Renardvijver) in Anderlecht;
- De middelste vijver van de Pede in Anderlecht.

Leefmilieu Brussel privilegieert een preventieve aanpak van cyanobacteriëncrises, in het bijzonder door middel van:
- de uitsluiting van lozingen uit het bestaande rioleringssysteem of afvoerpunt (in samenwerking met Vivaqua);
- de sensibilisering van de gebruikers voor het verbod op het voeren van vogels;
- de controle van de vispopulaties en de beperking van het voeren van dieren;
- de watervernieuwing door de vijvers weer aan te sluiten op het hydrografische netwerk en regenwater naar de vijvers af te leiden;
- de versterking van het zelfreinigend vermogen van de vijvers door het vergroenen van bepaalde delen (vergroening van de oevers, inplanting van rietvelden, inplanting van een vergoend drijvend eiland, ...).

Zodra er een risico op de verspreiding van cyanobacteriën wordt vastgesteld, plaatst Leefmilieu Brussel borden met een didactische fiche rond de vijver om de gebruikers van het park te waarschuwen en te informeren.

Curatief, kunnen noodmaatregelen worden genomen, zoals – bij wijze van uitzondering - het droogleggen van de vijver, in geval van risico's voor de volksgezondheid wanneer we in aanraking komen met cyanobacteriën die giftige stoffen produceren. Deze maatregel werd gezamenlijk ingevoerd door Leefmilieu Brussel en de gemeente Anderlecht voor de middelste vijver van de Pede.

De haven van Brussel heeft gemeld dat de concentraties die in het Kanaal werden aangetroffen op het hoogtepunt van de hittegolf de gezondheidsdrempel niet overschreden, maar de blauwalgen waren dan wel in hun grootste aantal aanwezig in vergelijking met voorgaande zomers. De hoge temperaturen in combinatie met de geringe neerslag en de scheepvaart die bijna stillag, waren bevorderlijk voor hun ontwikkeling. Leefmilieu Brussel evalueert momenteel de mogelijkheid om haar laboratoriumpersoneel op te leiden in de identificatie van cyanobacteriën.

Het is niet eenvoudig om een reeds aanwezige bloei van cyanobacteriën onder controle te houden. De meest efficiënte en geprivilegieerde maatregelen zijn preventief en bestaan uit het herstel van het natuurlijk functioneren van het ecosysteem:
- verbod op het voeren (bestrijding van eutrofiëring);
- herstel van het hydrografische netwerk en heraansluiting van de natuurlijke regenwaterwegen (voor de aanvoer van vers zuurstofhoudend water);
- renaturatie van de oevers met zuiverende en zuurstofhoudende planten;
- herstel van het evenwicht en de biomassa van de vispopulaties (sommige gravende vissen woelen sedimenten op, wat de hoeveelheid licht die beschikbaar is voor waterplanten vermindert en hoge nutriëntenconcentraties bevordert).

Er werd vastgesteld dat de vijver van Roklooster 2 de hele zomer doorzichtig is gebleven en geen algenbloei heeft gekend. Dit is waarschijnlijk het gevolg van de verwijdering van vis (800 kg) in de winter van 2018-2019.

Het herstel van het evenwicht van het ecosysteem zorgt ervoor dat de watermassa beter bestand is zijn tegen extreme klimatologische omstandigheden en vervuiling. Daarnaast is het mogelijk om beluchters te installeren die de lokale watercirculatie en de hoeveelheid zuurstof in het water verbeteren. Drijvende matten van waterplanten, zoals die in de stad Ieper, hebben dezelfde rol als de zuiverende en zuurstofhoudende planten die op de oever of op de bodem van de vijvers leven; deze oplossing wordt ook bestudeerd in het Brussels Gewest, met name voor het Kanaal, waar de scheepvaart sterke beperkingen met zich meebrengt voor de oevers.