Logo Parlement Buxellois

Schriftelijke vraag betreffende de verschillende openbare, gemengde en private spelers bij de afvalinzameling en -verwerking en de verantwoordelijkheid van het Gewest

Indiener(s)
Youssef Handichi
aan
Alain Maron, Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Klimaattransitie, Leefmilieu, Energie en Participatieve Democratie (Vragen nr 76)

 
Datum ontvangst: 05/12/2019 Datum publicatie: 17/01/2020
Zittingsperiode: 19/24 Zitting: 19/20 Datum antwoord: 17/01/2020
 
Datum behandeling van het stuk Indiener(s) Referentie Blz.
10/12/2019 Ontvankelijk p.m.
 
Vraag    Onlangs hebben wij in commissie nog een onderzoek van « Questions à la Une » besproken, waaruit bleek dat Belgisch afval, dat verondersteld wordt gerecycleerd te worden, in aanzienlijke hoeveelheden in containers naar zowat overal in de wereld wordt gestuurd, meestal over zee. Dat afval is terug te vinden op illegale stortplaatsen duizenden kilometers van België: in Turkije en in Maleisië.
België zou de vijfde grootste exporteur van afval ter wereld zijn volgens een verslag van Greenpeace. Zo werd in 2018 530 000 ton Belgisch afval geëxporteerd naar andere continenten, waarvan 33 000 ton in Maleisië is terechtgekomen.
Er zijn vele - openbare en private - spelers in de afvalverwerkingssector en in sommige raden van bestuur van bedrijven zitten producenten van plastic verpakkingen zoals Unilever, Procter and Gamble …
Sommige spelers zijn gemengde bedrijven zoals Brussel-Energie (waarvan het kapitaal voor 60% in het bezit is van Net Brussel en voor 40% van Sita, SUEZ-groep) of Brussel-Compost (waarvan het kapitaal voor 60% in het bezit is van Net Brussel en voor 40% van Indaver).
Het is natuurlijk absoluut noodzakelijk om het probleem bij de bron aan te pakken door de overdadige productie van plastic verpakkingen en ander afval aan de bron te verbieden. Daarenboven moeten de afvalverwerkingsketens worden verbeterd.
Volgens de PTB moet afvalbeheer in handen van de gemeenschap blijven, om een werkelijk ambitieuze strijd tegen de klimaatopwarming en voor het milieu mogelijk te maken, en tegemoet te komen aan de behoeften van de bevolking, en niet aan de belangen van private aandeelhouders van multinationals. Wij moeten uit het systeem van concurrentie stappen om terug naar één actor voor de afvalinzameling en –verwerking te gaan.
- Kunt u mij de lijst bezorgen met alle betrokkenen bij de inzameling, verwerking en recyclage van afval in het Brussels Gewest, zowel openbare als gemengde en private spelers? Wat is hun rol? Welk marktaandeel heeft elk van hen?
- Met betrekking tot het Belgische afval dat in het buitenland is teruggevonden, met name in Maleisië en Turkije, deelde u mee dat er bijzondere inspanningen moeten worden geleverd.
- Hebt u een grondig onderzoek uitgevoerd naar de verantwoordelijkheden van de verschillende actoren? Zijn er Brusselse ketens die betrokken zouden zijn?
- Wat heeft de regering op dit ogenblik gepland zodat een dergelijk schandaal zich niet opnieuw voordoet?
 
 
Antwoord    Publieke Actoren

In het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is Net Brussel verantwoordelijk voor de openbare dienstopdracht inzake de ophaling en verwerking van huishoudelijk afval op het Brussels grondgebied. Deze bevoegdheid heeft een "verplicht" karakter, wat betekent dat Net Brussel deze openbare dienstopdracht moet uitvoeren, maar dat er ook andere actoren mogen tussenkomen bij de ophaling en verwerking van huishoudelijk afval.

De bevoegdheden van Net Brussel kunnen als volgt worden samengevat:

- Verplichte bevoegdheden:

o Uitoefening van de bevoegdheden van de Agglomeratie inzake ophaling en verwerking van gemeentelijk afval zoals bedoeld in artikel 4, §2, 1° van de Agglomeratiewet van 26/07/71 ;

o Deelname aan de opstelling door Leefmilieu Brussel van de Planning en verwijdering van Brussels afval ;

o Gehele of gedeeltelijke uitvoering, op verzoek van de Executieve, van het afvalbeleid zoals bedoeld in artikel 6, §1, II, 2° van de bijzondere wet van 08/08/80 tot hervorming der instellingen;

o Uitoefening van de bevoegdheden van de Agglomeratie op het gebied van de reiniging van wegen die de Raad van de Agglomeratie aanvaard uit te oefenen op verzoek van een of meer gemeenten van het Gewest;

o Organisatie van selectieve ophalingen;

o Ontwikkeling van initiatieven ter voorbereiding op het hergebruik en de recyclage van afval;

o Beheer van containerparken via een netwerk van parken, inclusief gemeenschappelijke parken en coördinatie van het beheer en de ophaling van grofvuil.

- Facultatieve bevoegdheden :

o Verwijdering van afval van een bedrijf op verzoek en op kosten van het bedrijf;


o De reiniging van het openbare wegennet en zijn omgeving op verzoek en op kosten van de betrokken overheden;

o Vegen en ophalen van vuilnis op het gewestelijke wegennet en op de eigen sites van de MIVB.

Ook de gemeenten spelen een rol:

- door het verlenen van bepaalde soorten milieuvergunningen aan afvaloperatoren;


- door verantwoordelijk te zijn voor de netheid en hygiëne van de openbare straten, plaatsen en gebouwen;

- bij het reinigen en verwijderen van belemmeringen op de openbare weg.

Net Brussel kan ook commerciële activiteiten uitoefenen die met name tot stand zijn gekomen door de oprichting van 4 dochterondernemingen, met een gemengd of openbaar aandeelhouderschap:

- Brussel-Energie (aandeelhouderschap: 60% Net Brussel; 40% Suez): verantwoordelijk voor de verbrandingsoven ;

- Brussel-Compost (aandeelhouder: 60 % Net Brussel, 40 % Indaver): verwerking van groenafval;

- Recyclis (aandeelhouder: 100% Net Brussel): sorteert PMC-verpakkingen en papier en karton en verkoopt de hieruit voorkomende gesorteerde materialen door aan de industrie;

- Brussel Ontmanteling: (aandeelhouderschap: 100% Net Brussel) belast met het Recy-K-project: experimenteel platform dat de vorm aanneemt van een open ecosysteem dat een veelheid aan actoren uit de associatieve en institutionele wereld, de sociale en circulaire economie, onderzoekers, kunstenaars, het laaggeschoolde publiek, enz. integreert. (meer info: https://environnement.brussels/fiche/bruxelles-proprete-recy-k)

Private actoren

Ook private actoren van het afvalbeheer komen tussen:

- Vervoerders: transporteren, laden, lossen en/of verplaatsen van afval naar een afvalinzamelings- en/of verwerkingsinstallatie in België of in het buitenland. De vervoerders moeten zich hiertoe registreren bij Leefmilieu Brussel, tenzij ze hun eigen afval vervoeren en de hoeveelheid getransporteerd afval niet meer dan 500 kg bedraagt. Voor het vervoer van autowrakken of dierlijk afval zijn specifieke registraties vereist. De lijst van afvalvervoerders is te vinden op de website van Leefmilieu Brussel: https://app.bruxellesenvironnement.be/listes/?nr_list=CED0206.




- Inzamelaars, handelaars en makelaars (IHM): staan in voor de inzameling, aankoop, verkoop van afval, de organisatie van de valorisatie of verwijdering van afval voor een derde, zelfs zonder het afval fysiek in bezit te nemen. De IHM's die niet-gevaarlijk afval beheren, moeten zich registreren (voor meer informatie: https://environnement.brussels/thematiques/dechets-ressources/gestion-des-dechets/agrements-et-enregistrements/collecteur-negocia-0), en de IHM's die gevaarlijk afval beheren moeten worden erkend (voor meer informatie: https://environnement.brussels/thematiques/dechets-ressources/gestion-des-dechets/agrements-et-enregistrements/collecteur-negociant) door Leefmilieu Brussel.


- Afvalinzamelings- en/of verwerkingsinstallaties: afval verzamelen en/of voorbereiden voor hergebruik, valorisatie, behandeling, recyclage of verwijdering. Deze installaties moeten een milieuvergunning verkrijgen, behalve in bepaalde gevallen (voor meer info: https://environnement.brussels/thematiques/dechets-ressources/gestion-des-dechets/les-dechets-et-le-permis-denvironnement-7). De verschillende lijsten met vergunde installaties in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest worden gepubliceerd op de website van Leefmilieu Brussel:

o Lijst van erkende inzamelings- en verwerkingsinstallaties in het BHG: https://app.bruxellesenvironnement.be/listes/?nr_list=PE_COL_TRAIT_DECH_1

o Lijst van erkende installaties voor de voorbereiding met het oog op het hergebruik in het BHG: https://app.bruxellesenvironnement.be/listes/?nr_list=PE_COL_TRAIT_DECH_4

o Lijst van installaties die de einde-afvalstatus hebben gekregen (er is er momenteel slechts één): https://app.bruxellesenvironnement.be/listes/?nr_list=PE_COL_TRAIT_DECH_3.
Deze operatoren moeten aan Leefmilieu Brussel de verwerkte hoeveelheden en de methoden voor de verwerking ervan melden, maar deze informatie mag niet voor commerciële doeleinden worden gebruikt.

Leefmilieu Brussel en de Interregionale Verpakkingscommissie (IVC) zijn de publieke actoren die belast zijn met de controle van het afvalbeheer, in het algemeen, en het verpakkingsafval, in het bijzonder, dat in Brussel wordt geproduceerd.

Met betrekking tot het Belgisch afval dat in het buitenland wordt aangetroffen, met name in Maleisië en Turkije, heeft u erop gewezen dat er bijzondere inspanningen moeten worden geleverd. Heeft u een grondig onderzoek gedaan naar de verantwoordelijkheden van de verschillende actoren? Zijn er filialen in Brussel betrokken?

We mogen niet vergeten dat wat op het eerste zicht een Belgisch afvalprobleem lijkt te zijn, zich in feite niet beperkt tot dit probleem. De uitvoerhaven is de haven van Antwerpen, maar deze laatste is, net zoals de haven van Rotterdam, een draaischijf voor de afvaluitvoer buiten Europa. Veel containers van verschillende oorsprong passeren deze havens.

In deze context, is het dan ook belangrijk erop te wijzen dat niet alle afval dat de haven van Antwerpen verlaat, van Belgische oorsprong is. Dit lost het probleem van de uitvoer van plastic afval uit Europese landen echter niet op.


Het afval dat volgens de "Question à la Une"-reportage van de RTBF vooral illegaal wordt uitgevoerd is productieafval en geen verpakkingsafval dat buiten het BHG wordt geproduceerd.

Het is echter mogelijk dat dit plastic afval wel voortkomt uit het BHG. In dat geval kan het in België of in het buitenland worden verwerkt. Op basis van de informatie uit de afvaldatabank kunnen we bevestigen dat plastic afval niet rechtstreeks wordt uitgevoerd van het BHG naar landen buiten Europa. Niet-gevaarlijk afval (waaronder plastic afval) uit het Gewest wordt opgehaald door geregistreerde inzamelaars/handelaars/makelaars en geleverd aan operatoren in ons Gewest (om te worden gegroepeerd of gesorteerd) of aan operatoren in andere Belgische gewesten of buurlanden (om te worden gegroepeerd, gesorteerd of verwerkt).


Bovendien vereist Verordening (EG) nr. 1013/2006 betreffende de overbrenging van afvalstoffen een voorafgaande vergunning voor de grensoverschrijdende overbrenging naar andere (al dan niet Europese) landen van plastic afval dat met ander afval wordt gemengd (bv. ongesorteerd huishoudelijk afval). Voor een dergelijke overbrenging wordt door Leefmilieu Brussel geen vergunning afgeleverd.

Wat meer specifiek plastic verpakkingsafval betreft, mogen we niet vergeten dat Belgisch huishoudelijk verpakkingsafval in Europa voor 100% wordt gerecycleerd en dat we het hier hebben over recyclagekanalen en niet over andere vormen van valorisatie.


Wat industrieel verpakkingsafval betreft, verlaat een deel van de stroom daadwerkelijk de Europese Unie (met de nodige vervoersdocumenten om Europa te kunnen verlaten) om te worden gerecycleerd, waarbij dit onderdeel aan strenge controles wordt onderworpen. Uit voorzorg, zal de Interregionale Verpakkingscommissie bij de minste twijfel over de effectieve recyclage van sommige van deze hoeveelheden, de betrokken cijfers niet in de Belgische resultaten opnemen.

De huidige Valipac-erkenning (die op 1 januari 2017 in werking is getreden) heeft bovendien een speciaal controleregime ingevoerd, ook wel "mapping" genoemd, voor uitgaande stromen van de contractanten van Valipac. Op deze manier wordt de administratieve controle op de bestemming van de stromen systematisch verbeterd. In dit kader, dient de vertrouwelijke behandeling van de informatie echter te worden gewaarborgd. Zo worden de controles steekproefsgewijs uitgevoerd aan de hand van analyses door Valipac en de IVC in overleg met de afvaluitvoerende bedrijven, dit twee maal tijdens de erkenningsperiode. Het doel van deze controles is om de bedrijven op het werkveld te confronteren met hun verklaringen op papier.



De IVC is tot nu toe eenmaal per erkenning overgegaan tot een eigen controle op het werkveld.

Het Permanent Secretariaat heeft Valipac onlangs gevraagd om significante vooruitgang te boeken in twee belangrijke dossiers:

1. Het in kaart brengen van de tweede fase van de recyclingkanalen ;

2. Vertrouwelijke rapportage door traders.

Bovendien bestudeert de IVC nu nog meer de mogelijkheid om verpakkingsafval in Europa te houden en een performante recyclage-industrie te ontwikkelen in Europa, of zelfs in België.

Om de risico's dat het Brusselse afval in de illegale uitvoer terechtkomt beter in te schatten en te beperken, is een interregionale samenwerking van essentieel belang.


In dit kader, kan ik meedelen dat op 22 mei 2018 een samenwerkingsovereenkomst tussen de federale Staat, het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brussels Hoofdstedelijk Gewest over de coördinatie van het beleid inzake grensoverschrijdend afvalvervoer werd ondertekend. Het instemmingsproces bij wet, decreet en ordonnantie is momenteel lopende.

Ik ben echter van plan te werken aan het controleaspect van de milieuwetgeving, waarvan afval uiteraard deel uitmaakt. Het doel is het toezicht te verbeteren om de zekerheid te vergroten dat afval uit Brussel niet in de illegale uitvoer terechtkomt. Eerlijk gezegd is daar vandaag de dag geen absolute garantie voor. Dit toezicht op de wetgeving lijkt de afgelopen jaren geen aandachtspunt te zijn geweest.


Wat is de Regering tot nu toe van plan te doen om de herhaling van een dergelijk schandaal te voorkomen?

Dit onderwerp zal samen met de verschillende belanghebbenden worden verkend.