Logo Parlement Buxellois

Schriftelijke vraag betreffende Totem: een instrument om de milieuprestaties van gebouwen te verbeteren

Indiener(s)
Aurélie Czekalski
aan
Alain Maron, Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Klimaattransitie, Leefmilieu, Energie en Participatieve Democratie (Vragen nr 131)

 
Datum ontvangst: 27/01/2020 Datum publicatie: 21/02/2020
Zittingsperiode: 19/24 Zitting: 19/20 Datum antwoord: 21/02/2020
 
Datum behandeling van het stuk Indiener(s) Referentie Blz.
03/02/2020 Ontvankelijk p.m.
 
Vraag    Begin 2018 hebben de drie Gewesten tijdens de beurs Batibouw een digitale interface gelanceerd met de naam "Totem". Met deze tool kan de Belgische bouwsector de milieu-impact van de gebouwen objectiveren en beperken. Dat stimuleert de creativiteit van de architecten en fabrikanten.

Op de internetsite die aan “Totem” gewijd is, kunnen professionals de milieuprestaties van hun bouw- of renovatieproject evalueren en analyseren aan de hand van 17 indicatoren. Een score in euro geeft de milieukosten van het project weer. De professional kan dan zijn project aanpassen en optimaliseren.

Zoals we weten, hebben bouwmaterialen een impact op het milieu. Ze zouden verantwoordelijk zijn voor 10 tot 30% van de totale milieu-impact. Ze hebben immers een impact op het milieu gedurende de hele levenscyclus: vanaf de winning van de grondstoffen via het transport tot de verwerking en recyclage van de afvalstoffen. In elk stadium zijn er mogelijkheden om de milieu-impact te beperken.

De milieu-impact van de gebouwen gaat evenwel verder dan de uitstoot van CO2. De isolatie van de gebouwen is ook een grote uitdaging waarop de MR-fractie in het Brussels Parlement zal terugkomen. Het verminderen van de impact van de bouwmaterialen is een van de uitdagingen voor de komende jaren. De thermische inertie van de bij het bouwen gebruikte materialen is dan weer een andere uitdaging.

In dat verband had ik u graag de volgende vragen gesteld:

- Hoe vaak wordt het platform gebruikt?
o Is er sprake van een toename of afname ten opzichte van het begin?
- Hoeveel verbindingen werden sinds de lancering geteld per dag/week/maand/jaar?
- Heeft de tool zijn doelstellingen bereikt?
- Hoe wordt de transparantie op de internetsite gewaarborgd?
- Hoe evolueert het platform? Zijn er wijzigingen aangebracht of zullen er worden aangebracht? Zo ja, welke en waartoe?
- Waaruit bestaat de samenwerking tussen de drie Gewesten met betrekking tot het platform?
- Hoeveel vragen krijgt de helpdesk per jaar sinds de oprichting?
- Wordt de toepassing gebruikt bij bouwwerken voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest?
- Communiceert Leefmilieu Brussel over het platform?
o Zo ja, langs welke communicatiekanalen?
 
 
Antwoord    - Wat is het gebruikspercentage van dit platform?
- Is er sprake van een toename of afname ten opzichte van de lancering van het platform?
- Hoeveel verbindingen zijn er sinds de oprichting per dag/week/maand/jaar?
- Heeft deze tool zijn doelstellingen bereikt?
 
Het TOTEM-platform telt momenteel 2.643 gebruikers. Sinds de lancering in februari 2018 is het aantal professionals dat maandelijks van TOTEM gebruikmaakt, met 30% gestegen:
2018: 200 gebruikers per maand (gemiddeld)
2019: 260 gebruikers per maand (gemiddeld)

Ongeveer 1.200 professionals en studenten zijn sinds de lancering van TOTEM opgeleid in het gebruik ervan (450 via seminars, 450 via TOTEM-opleidingen en 300 via opleidingen die op verzoek worden georganiseerd).

De tool heeft zijn doelstellingen ruimschoots bereikt: het enthousiasme van de professionals om deel te nemen aan de opleidingen (er zijn er een tiental toegevoegd aan de aanvankelijk geplande zes in de drie gewesten) en de talrijke verzoeken van openbare en particuliere bouwheren die het gebruik van TOTEM willen integreren in het ontwerpproces van gebouwen tonen aan:
1) dat de sector wacht op een dergelijk instrument om de milieuprestaties van hun projecten te verbeteren,
2) dat de TOTEM-tool (neutraal en transparant) aan deze verwachting voldoet.

Hoe wordt de transparantie op deze site gewaarborgd?
Transparantie in de resultaten: De TOTEM-resultaten presenteren de milieu-impact van een element of gebouw op verschillende niveaus:
*een eerste algemeen niveau geeft de impact weer door middel van een waarde ‘in geld’, die de financiële kosten uitdrukt die zouden moeten worden gemaakt om de milieuschade over de gehele levenscyclus te herstellen;
*diezelfde impact wordt vervolgens gedetailleerder voorgesteld: voor de 17 milieu-indicatoren (bv. kg CO2eq) en voor elke fase van de levenscyclus van het gebouw.

Transparantie in de methode: De beoordeling van de milieueffecten gedurende de hele levenscyclus van de materialen is gebaseerd op talrijke veronderstellingen; de TOTEM-methode heeft prioriteit gegeven aan de coherentie met de Europese normen voor de levenscyclus van producten en gebouwen (EN15804/EN15878), met een integratie van de specifieke gegevens voor de Belgische context (einde-levensduurscenario's voor materialen, transporthypothesen, Belgische energiemix). Er worden regelmatig bijeenkomsten georganiseerd met de vertegenwoordigers van de verschillende materiaalsectoren. Een volledige documentatie is beschikbaar op de TOTEM-site met alle veronderstellingen en parameters waarmee bij de milieueffectbeoordeling rekening wordt gehouden.

Hoe evolueert dit platform? Zijn of worden er wijzigingen aangebracht? Zo ja, welke en met welk doel?
 
Sinds de lancering heeft de TOTEM-tool verschillende ontwikkelingen doorgemaakt: er staan ongeveer vijf updates per jaar op het programma.

In eerste instantie om tegemoet te komen aan de behoeften van de gebruikers: door middel van opleidingen en helpdeskopvolging zijn we in staat geweest om de noodzakelijke en prioritaire evoluties te identificeren.
De belangrijkste ontwikkelingen van de afgelopen twee jaar zijn de volgende:
· verbetering van de data-importmodule die ons in staat heeft gesteld om geometrische gegevens op te halen uit projecten die al in andere tools zijn gemodelleerd
· toevoeging van een functionaliteit die het mogelijk maakt om materialen uit circuits voor hergebruik te modelleren
· regelmatige toevoegingen van nieuwe materialen (voorgesteld door gebruikers) en nieuwe elementen (structurele elementen, buiteninrichtingen)

Andere evoluties worden momenteel ontwikkeld (die in 2020 online moeten gaan) om in te spelen op de veranderingen in de bouwcontext in België en op Europees niveau:
· Progressieve evolutie van de TOTEM-methode voor de integratie van circulariteit (nieuwe kwalitatieve indicatoren van circulariteit van materialen voorgesteld in de bibliotheek)
· Integratie van de specifieke gegevens die door de materiaalfabrikanten worden opgegeven (via de ‘environmental product declaration’ (EPD) die in de door de federale overheid opgezette B-EPD-databank worden verzameld)
· Evolutie van de TOTEM-methode om in overeenstemming te zijn met de voortdurend evoluerende Europese normen
· Geleidelijke afstemming van TOTEM op de EPB-tools: in 2020 zal de gebruiker de door TOTEM geëvalueerde 'vereenvoudigde' waarde voor het energieverbruik tijdens de gebruiksfase kunnen vervangen door een meer gedetailleerde waarde uit de EPB-tool

Hoe werken de drie gewesten samen voor dit platform?
Het TOTEM-project is het onderwerp van een intensieve samenwerking tussen de drie gewesten; zij beslissen samen over de prioriteiten en de planning van de ontwikkelingen van het project. Concreet vertaalt dit zich in één tool, één methode, één helpdesk en één documentatie voor de drie gewesten. De tool is in 3 talen ontwikkeld (FR/NL/EN).
*In december 2014 werd een eerste samenwerkingsovereenkomst tussen de drie gewesten ondertekend;
*Een nieuwe samenwerkingsovereenkomst werd ondertekend in september 2019 en geldt voor een periode van zes jaar, d.w.z. tot september 2025. Dit akkoord betreft de samenwerking tussen de drie gewesten en met de FOD Volksgezondheid en Leefmilieu om de banden tussen TOTEM en de B-EPD-databank te versterken;
* De samenwerking tussen de gewesten vindt sinds 2014 plaats in de vorm van wekelijkse vergaderingen.

Hoeveel verzoeken worden er sinds de oprichting jaarlijks door de helpdesk ontvangen?
Sinds februari 2018 zijn er 549 verzoeken naar de Helpdesk gestuurd. Deze verzoeken hebben betrekking op het gebruik van de TOTEM-tool, de keuze van de methode, de gegevens die door de tool worden gebruikt (materialen en vooraf gedefinieerde elementen) en de interpretatie van de resultaten.
Een document ‘FAQ - Frequently Asked Questions’ staat ter beschikking van de gebruikers en wordt regelmatig aangevuld op basis van de vragen van de gebruikers en de evoluties van de tool.

Wordt deze toepassing gebruikt bij de bouw van gebouwen voor het Brussels Hoofdstedelijk Gewest?

De prioriteit van deze eerste twee jaar was de opleiding en begeleiding van professionals in het juiste gebruik van het instrument en de integratie van de dimensie 'levenscyclus van gebouwen' in het ontwerpproces.
Het gebruik van TOTEM gebeurt momenteel voornamelijk op vrijwillige basis, op verzoek van bouwheren (openbaar of privaat) of op initiatief van ontwerpers.
Echter:
* De projectoproepen ‘be exemplary’ en “ ‘circulaire werven’ moedigen de kandidaten sterk aan om TOTEM te gebruiken om aan te tonen dat zij de milieueffecten van hun projecten trachten te beperken.
* Het referentiesysteem voor duurzame gebouwen van het Vlaams Gewest, de GRO, vereist het gebruik van TOTEM voor projecten waarvan het Vlaams Gewest de bouwheer is.
* Er wordt momenteel gewerkt aan een nauwe begeleiding van de gewestelijke of gemeentelijke openbare bouwheren om concrete aanbevelingen te formuleren voor de integratie van het gebruik van TOTEM in overheidsopdrachten voor de bouw en renovatie van openbare gebouwen in Brussel.

Communiceert Leefmilieu Brussel over dit platform?
Zo ja, via welke communicatiekanalen?
- Leefmilieu Brussel heeft talrijke mededelingen gedaan ter gelegenheid van de lancering (2018) en de promotie van de in Brussel georganiseerde TOTEM-opleidingen (2018-2019).
- Bovendien communiceren de gewesten bij elke nieuwe versie van de TOTEM-tool (ongeveer 5 updates per jaar) met de gebruikers via de TOTEM-interface en geven ze de details van de updates door.
- Af en toe worden mededelingen voorgesteld aan de media; het laatste voorbeeld is een persartikel dat naar de vakpers is gestuurd (4 februari 2020) om de erkenning van TOTEM in het kader van de BREEAM-certificering aan te kondigen. 
- Tijdens de interne en externe evenementen van Leefmilieu Brussel (seminars, opleidingen, workshops, Batibouw, enz.) wordt het TOTEM-project in de kijker gezet om professionals te informeren over het bestaan en de ontwikkelingen ervan.

Een belangrijke mededeling is gepland voor wanneer de EPD's in TOTEM zullen zijn toegevoegd (in de loop van 2020).