Logo Parlement Buxellois

Schriftelijke vraag betreffende het Totem-platform.

Indiener(s)
Viviane Teitelbaum
aan
Alain Maron, Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Klimaattransitie, Leefmilieu, Energie en Participatieve Democratie (Vragen nr 214)

 
Datum ontvangst: 10/02/2020 Datum publicatie: 04/05/2020
Zittingsperiode: 19/24 Zitting: 19/20 Datum antwoord: 29/04/2020
 
Datum behandeling van het stuk Indiener(s) Referentie Blz.
13/03/2020 Ontvankelijk Uitgebreid Bureau van het Parlement
 
Vraag    Om de ecologische voetafdruk van de bouwsector te verminderen is het belangrijk dat men doordachte keuzes maakt bij de materialen die men aanwendt bij de constructie en renovatie van gebouwen.
 
De impact van bouwmaterialen op het milieu wordt inderdaad vaak onderschat. Studies tonen nochtans aan dat ze 10 tot 30% van de wereldwijde milieu-impact zouden vertegenwoordigen. En dat gaat dan over de hele levenscyclus van die materialen, van hun impact op de grondstoffen via het transport tot het afvalbeheer en de recyclage.
 
De drie Gewesten van ons land werken al vijf jaar samen rond dit item, met de bedoeling de actoren in de bouwsector te helpen bij hun keuze van milieuvriendelijker materialen. Op 22 februari 2018, twee jaar geleden dus, hebben de toenmalige Waalse minister voor Economie, Innovatie en Digitalisering, de toenmalige Vlaamse minister voor Leefmilieu en de directeur van de afdeling Energie van Leefmilieu Brussel op het Batibouwsalon officieel het platform TOTEM gelanceerd, wat staat voor Tool to Optimise the Total Environmental impact of Materials.
 
TOTEM is een digitale interface die alle spelers op de Belgische bouwmarkt (architecten, studiebureaus, aannemers, bouwpromotoren en openbare diensten) wil helpen om de milieu-impact van hun gebouwen juist in te schatten en te beperken. Het platform wil aan iedereen duidelijk maken dat er in elk fase van een bouwwerk wel degelijk manieren bestaan om die schadelijke impact in te dijken.
 
Op de interface staat een reusachtige bibliotheek aan gegevens over bouwmaterialen, bedoeld om alle actoren in de sector te helpen bij het identificeren, vergelijken en kiezen van de gebruikte materialen, met het doel de negatieve milieueffecten van een bouwproject maximaal terug te schroeven, en dat van bij het concipiëren van het project.

Over dit platform zou ik u, mijnheer de minister, een aantal vragen willen stellen:

- Wat is bij uw diensten de tevredenheidsratio over deze tool? Is het gebruik ervan in overeenstemming met de verwachtingen die de bedenkers van de tool oorspronkelijk hadden?

- Hoe staat de bouwsector tegenover de tool? Is men voldoende op de hoogte van het bestaan van dit instrument? Zult u de sector nog meer informeren? Wat doet men om de sector aan te sporen om van dit instrument gebruik te maken?

- Hebt u het platform al geëvalueerd nu het ondertussen toch twee jaar actief is? Heeft die evaluatie aangetoond dat er bijvoorbeeld inzake energiebesparing bij het bouwen vooruitgang werd geboekt?

- Voorlopig wordt het platform vooral als een informatief instrument gepromoot. Is men van plan om op termijn voor alle bouwprojecten die via een openbare oproep worden gelanceerd, de verplichting op te leggen om deze tool te gebruiken om zo tot een meer duurzame bouw te komen?
 
 
Antwoord    Het TOTEM-project is een project dat door de drie gewesten gezamenlijk is ontwikkeld en dat het onderwerp is van een intensieve samenwerking tussen deze drie met het oog op een gezamenlijke besluitvorming over de prioriteiten en de planning van de ontwikkelingen van het project. Het huidige samenwerkingsakkoord loopt tot september 2025; de FOD Volksgezondheid en Leefmilieu is erbij betrokken om de banden tussen TOTEM en de B-EPD-databank die door de FOD Volksgezondheid en Leefmilieu wordt beheerd, te versterken.
Concreet zal dit project resulteren in één tool, één methode, één helpdesk en één documentatie voor de drie gewesten. De tool is ontwikkeld in drie talen (FR/NL/EN) en de samenwerking tussen de gewesten vindt sinds 2014 plaats in de vorm van wekelijkse vergaderingen.

De prioriteiten die bij het begin van het project zijn vastgesteld, namelijk de ontwikkeling van een gemeenschappelijk instrument voor de drie gewesten, dat transparant en solide is en dat in overeenstemming is met het Europese normatieve kader, zijn bereikt.

Deze tool biedt Belgische professionals in de bouwsector een kwaliteitstool, waarbij 2643 geregistreerde gebruikers van het platform - waaronder een meerderheid projectontwerpers - zich op vrijwillige basis hebben aangesloten. Het enthousiasme van de vakmensen om deel te nemen aan de opleidingen (er zijn er een tiental toegevoegd aan de aanvankelijk geplande zes in de drie gewesten) en de talrijke verzoeken van openbare en particuliere bouwheren die het gebruik van TOTEM willen integreren in het ontwerpproces van het gebouw, tonen aan dat het TOTEM-instrument voldoet aan de verwachtingen van de vakmensen uit de bouwsector.

De bouwsector levert voortdurend feedback via de helpdesk die aan het digitale platform is verbonden. Deze helpdesk helpt professionals niet alleen om de tool goed te gebruiken, maar ontvangt ook hun voorstellen of verzoeken om verbeteringen aan de tool. Deze worden vervolgens door de drie gewesten geanalyseerd en in aanmerking genomen bij het uitwerken van de nieuwe ontwikkelingsfasen van het digitale platform. Op basis van de 549 verzoeken die sinds februari 2018 naar de helpdesk zijn gestuurd, is een samenvattend document ‘FAQ - Frequently Asked Questions’ opgesteld dat aan de gebruikers wordt aangeboden; het wordt regelmatig aangevuld in het licht van de vragen van gebruikers en de ontwikkelingen van de tool.
Hoewel nog niet alle professionals op de hoogte zijn van het bestaan van dit instrument, stellen we vast dat de bekendheid en het gebruik ervan voortdurend toenemen. Zo ligt het aantal professionals dat tijdens het jaar 2019 maandelijks van TOTEM gebruikmaakt, 30% hoger dan in 2018.

Leefmilieu Brussel heeft talrijke mededelingen gedaan ter gelegenheid van de lancering (2018) en de promotie van de in Brussel georganiseerde TOTEM-opleidingen (2018-2019). Bovendien communiceren de gewesten bij elke nieuwe versie van de TOTEM-tool (ongeveer vijf updates per jaar) met de gebruikers via de TOTEM-interface en geven ze de details van de updates door.

Af en toe worden mededelingen voorgesteld aan de gespecialiseerde media Het laatste voorbeeld daarvan is een persartikel dat naar de vakpers is gestuurd (4 februari 2020) om de erkenning van TOTEM in het kader van de BREEAM-certificering aan te kondigen.

Bovendien wordt het TOTEM-project tijdens de interne en externe evenementen van Leefmilieu Brussel (seminars, opleidingen, workshops, Batibouw, enz.) voorgesteld om professionals te informeren over het bestaan en de ontwikkelingen ervan. Een belangrijke mededeling zal plaatsvinden wanneer de milieuproductverklaringen (environmental product declaration - EPD) aan TOTEM worden toegevoegd (in de loop van 2020).


De prioriteit van deze eerste twee jaar was de opleiding en begeleiding van professionals in het juiste gebruik van het instrument en de integratie van de dimensie 'levenscyclus van gebouwen' in het ontwerpproces. In het licht van de feedback die via de helpdesk wordt ontvangen, blijkt dat de TOTEM-tool en -methode aan de behoeften voldoen.

De integratie in de TOTEM-tool van de specifieke gegevens die door de materiaalfabrikanten worden opgegeven (via de ‘environmental product declaration’ (EPD) die in de door de federale overheid opgezette B-EPD-databank wordt verzameld) is gepland voor 2020. Een meer algemene evaluatie van het TOTEM-project zal in 2021-2022 plaatsvinden na enkele maanden gebruik van het TOTEM-instrument op basis van specifieke gegevens die door producenten van bouwmaterialen en -uitrustingen zijn verstrekt.

De TOTEM-methode en -tool zijn op zich niet bedoeld om het energieverbruik verbonden aan het gebruik van gebouwen (verwarming, productie van sanitair warm water, koeling, kunstmatige verlichting, enz.) te evalueren en te verminderen. De vermindering van het energieverbruik is een van de doelstellingen die door de EPB-regelgeving worden omkaderd. De TOTEM-tool helpt het bewustzijn te vergroten en de milieu-impact van de productie en het gebruik van bouwmaterialen bij bouw- of renovatieprojecten te verminderen. Het TOTEM-instrument moet worden beschouwd als een aanvulling op de instrumenten die in het EPB-kader zijn gecreëerd, omdat, als deze laatste het mogelijk maken de directe broeikasgasemissies verbonden aan het gebruik van gebouwen te ramen, het TOTEM-instrument toelaat om de indirecte broeikasgasemissies verbonden aan een bouw- of renovatieproject te bepalen.

Het gebruik van TOTEM gebeurt momenteel op vrijwillige basis, op verzoek van bouwheren (openbaar of privaat) of op initiatief van ontwerpers. Er moet echter worden opgemerkt dat de projectoproepen ‘be exemplary’ en ‘Circulaire werven’ de kandidaten sterk aanmoedigen om TOTEM te gebruiken om de prestaties van hun projecten in termen van vermindering van de milieu-impact aan te tonen. Bovendien vereist het door het Vlaamse Gewest (GRO) gehanteerde referentiekader voor duurzaamheid van gebouwen het gebruik van TOTEM voor projecten waarvoor het Vlaamse Gewest de bouwheer is en die op Vlaams en Brussels grondgebied worden uitgevoerd.

In Brussel wordt ook gewerkt aan de voorbereiding en begeleiding van gewestelijke of gemeentelijke openbare bouwheren om concrete aanbevelingen te formuleren voor het gebruik van TOTEM in de lastenboeken voor overheidsopdrachten voor de bouw en renovatie van overheidsgebouwen. In een later stadium, en met de wens om een voorbeeld te stellen voor de overheid, overwegen we dat alle gewestelijke of gemeentelijke bouwheren rekening moeten houden met de resultaten van het TOTEM-platform bij de uitvoering van de bouw- of renovatiewerken.