Logo Parlement Buxellois

Schriftelijke vraag betreffende de fotografie en de auteursrechten in de door de MIVB beheerde openbare ruimte.

Indiener(s)
Julien Uyttendaele
aan
Elke Van den Brandt, Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Mobiliteit, Openbare Werken en Verkeersveiligheid (Vragen nr 1453)

 
Datum ontvangst: 07/11/2022 Datum publicatie: 02/02/2023
Zittingsperiode: 19/24 Zitting: 22/23 Datum antwoord: 26/01/2023
 
Datum behandeling van het stuk Indiener(s) Referentie Blz.
19/12/2022 Ontvankelijk p.m.
 
Vraag    De website van de MIVB vermeldt dat toestemming nodig is om foto's en/of films te maken van voertuigen van de MIVB (metro, premetro, tram, bus), het personeel van de MIVB of installaties van de MIVB (stations, haltes, in- en uitgangen, GO-automaten, KIOSK, hallen, gebouwen, logo's enz.)1 "

Bovendien heeft de MIVB het recht deze toestemming te allen tijde zonder opgave van redenen aan de aanvrager te weigeren. Deze verplichte toestemming wordt echter niet genoemd in de "Gedragsregels van de gebruikers2 " van de "Vervoersregels van de MIVB".

Er zij aan herinnerd dat een foto een " afbeelding verkregen door middel van het fotografische procedé "3 is, met andere woorden een foto, zonder verdere details over de gebruikte middelen of bijvoorbeeld of een camera of een smartphone is gebruikt.

Sinds vele jaren, met de komst van sociale netwerken, wordt alles gedeeld, inclusief foto's van iconische plaatsen die nu "Instagrammable " worden genoemd naar het sociale netwerk dat deze praktijk populair heeft gemaakt.456

In mijn vraag van 25 januari 20227 over kunst in de openbare ruimte die door de MIVB wordt beheerd, herinnerde ik mij, naast mijn bezorgdheid over de toestand van het werk van Folon in het station Montgomery, dat het Brussels station Pannenhuis het meest gefotografeerd werd.

De MIVB heeft zelf een belangrijke communicatiestrategie ontwikkeld op de sociale netwerken en doet ook een beroep op bepaalde makers om de stations en het rollend materieel te fotograferen.

In de beelden die op het Instagram-account van de MIVB worden gepubliceerd, wordt nooit melding gemaakt van opdrachten of partnerschappen, noch van het statuut van "medewerkers", "fans" of "volgers" van de vermelde auteurs.8

Mijn vragen zijn dus :

  • Op welke wettelijke bepalingen is het verbod op fotografie gebaseerd?

  • Wordt het verbod systematisch zichtbaar en begrijpelijk in herinnering gebracht? Is bij publicatie op de sociale netwerkaccounts van de MIVB een herinnering aan het verbod en de relevante vermeldingen zichtbaar?

  • Zijn alle visuals van derden die op de sociale netwerkaccounts van de MIVB worden gepubliceerd, onderworpen aan een specifieke auteursrechtenovereenkomst (reproductie, vermelding, vergoeding, enz.)?

  • Vallen de selfies waarvan het hoofdonderwerp niet een element van het MIVB-net is, onder de panoramavrijheid?

  • Worden er controles uitgevoerd en wat zijn de sancties?

  • Zijn foto's van kunstwerken op het MIVB-net de facto verboden?

  • Heeft de MIVB de rechten om de op het net geïnstalleerde werken te reproduceren?

  • Behoudt de MIVB zich het recht voor een gerechtelijke procedure in te leiden (om een rechtszaak aan te spannen) in geval van schending van het auteursrecht met betrekking tot een van de op haar net aanwezige werken?

  • Is de toestemming in haar huidige vorm niet verouderd en verdient zij niet ten minste een aanpassing aan de huidige context?

1Toestemming aanvragen voor foto- en/of filmopnames. MIVB

2https://www.stib-mivb.be/article.html?_guid=5097eae1-233e-3510-d985-e37fcaa73bbb&l=fr

3https://langue-francaise.tv5monde.com/decouvrir/dictionnaire/p/prise%20de%20vue

4Bernard Denuit, Yannick Vangansbeek, Ethan Rigot. Bruxelles, cette ville instagrammable. BX1, 14/04/2022

5Isabelle Anneet.Pannenhuis, la station la plus photographiée sur Instagram. La Capitale - 12/11/2021

6Jennifer Mertens. Lieux publics : pourquoi il faut faire attention à ce que vous prenez en photo. Geek, Le Soir, 20/10/2019

7http://weblex.brussels/data/crb/biq/2021-22/00065/images.pdf

8Waarom is de MIVB aanwezig op sociale media ?
 
 
Antwoord    Het openbaar vervoer is een geliefd onderwerp om te fotograferen en dat is een heel goede zaak. Er circuleren veel mooie foto's op sociale media, die de actieve mobiliteit helpen promoten. Zowel de MIVB als Brussel Mobiliteit zijn er voorstander van dat reizigers foto's nemen tijdens hun trajecten met bus, tram en metro.
Filmtoelatingen hebben enkel betrekking op professioneel filmen – of ten minste filmen met professionele apparatuur –, wat gevolgen kan hebben voor de veiligheid van de reizigers. Deze apparatuur is zeer vaak omvangrijk en kan veel ruimte in beslag nemen op de perrons of in de voertuigen. Het gebruik van verlichtingsmateriaal kan ook een gevaar inhouden, omdat het bestuurders kan verblinden. Door een toelating te geven, kunnen de teams van de MIVB op de hoogte worden gebracht van de organisatie van de opnames en ervoor zorgen dat deze goed verlopen, zowel voor de cameramensen of fotografen als voor de reizigers. Het feit dat een filmtoelating vereist is, strookt dan ook volledig met de opdracht van de MIVB om de veiligheid van haar reizigers en de continuïteit van de vervoersdienst te waarborgen.

Naast dit veiligheidsaspect maakt de afgifte van een toelating het ook mogelijk na te gaan of noch het klantentraject noch de werking van het netwerk wordt verstoord. De MIVB ziet er ook op toe dat haar netwerk niet geassocieerd wordt met producties die te gewelddadig zijn of niet in overeenstemming met haar waarden. De MIVB-teams beschikken ook over ervaring en kennis van het netwerk, wat kan helpen om mensen naar geschikte locaties te leiden om te filmen, ze advies te geven over de beste tijdstippen om te draaien en ze zelfs toegang te verlenen tot de infrastructuur buiten de openingsuren.

Om foto's te maken met een smartphone is dus geen filmtoelating vereist en de voorschriften voor fotograferen worden niet expliciet vermeld op de sociale media van de MIVB. Wanneer het social media-team van de MIVB foto's of video's ziet die waarschijnlijk professioneel werden gemaakt, neemt het contact op met de betrokkenen om hen te informeren en te sensibiliseren. Hetzelfde geldt voor het net: wanneer de MIVB de aanwezigheid van niet-geautoriseerde filmploegen opmerkt, worden ze door de teams op het terrein aangesproken, geïnformeerd en gevraagd contact op te nemen met de communicatieafdeling van de MIVB.

De MIVB deelt soms foto's op haar verschillende sociale media. Dit gebeurt altijd met voorafgaande toestemming van de fotograaf. De MIVB vermeldt overigens in haar posts ook de fotograaf van de foto's, tenzij ze natuurlijk door MIVB-teams werden genomen.
Wat het meer specifieke geval betreft van foto's van kunstwerken, die zijn absoluut toegestaan. Ze helpen het imago van het openbaar vervoer en de artiesten die voor het voetlicht worden gehaald in de stations, te promoten. Ze dragen ook bij tot de internationale uitstraling van het Brusselse metronetwerk. De stations Stokkel, met het werk van Kuifje, en Erasmus, met het bouwwerk van Samyn, vormen twee uitzonderingen. Voor deze twee werken zijn de reproductierechten veel strikter: zij mogen enkel voor didactische en commercieel-informatieve doeleinden worden gereproduceerd.

Brussel Mobiliteit en/of de MIVB beschikken over de reproductierechten van de op het net geïnstalleerde werken. Een artikel in elke overeenkomst met de kunstenaar voorziet in de overdracht van de reproductierechten, maar niet systematisch in de verkoop ervan. Met andere woorden, de kunstenaar heeft het recht om gerechtelijke stappen te ondernemen tegen Brussel Mobiliteit en/of de MIVB in het zeer specifieke geval van een inbreuk die het werk en/of de rechten van de artiest zou schenden, zoals het gebruik van een foto voor commerciële reclamedoeleinden voor een product, het niet vermelden van de artiest, het zich afkeren van de artistieke expressie en/of de woorden van de kunstenaar, enz. Brussel Mobiliteit en/of de MIVB kunnen op hun beurt passende juridische stappen overwegen. Wel moet worden benadrukt dat dit slechts heel zelden voorkomt.