Logo Parlement Buxellois

Schriftelijke vraag betreffende de evolutie van het aantal zelfmoorden tijdens de Covid-19-crisis.

Indiener(s)
Hasan Koyuncu
aan
Elke Van den Brandt en Alain Maron, leden van het Verenigd College bevoegd voor Welzijn en Gezondheid (Vragen nr 234)

 
Datum ontvangst: 12/10/2020 Datum publicatie: 11/01/2021
Zittingsperiode: 19/24 Zitting: 20/21 Datum antwoord: 03/12/2020
 
Datum behandeling van het stuk Indiener(s) Referentie Blz.
26/10/2020 Ontvankelijk p.m.
 
Vraag    De Covid-19-crisis heeft een impact op de mentale en sociale gezondheid van de Belgen. "Uit een enquête van Sciensano bij een proefgroep van 34.000 personen bleek dat 8% van de mensen van 18 jaar en ouder ernstig hadden nagedacht over het beëindigen van hun leven in de afgelopen 3 maanden, en 0,4% probeerde dit te doen.

Hoewel niet alle crises noodzakelijkerwijs leiden tot een toename van het aantal zelfmoorden onder de betrokken bevolking, vallen gezondheidscrises onder de potentiële veroorzakers van dit soort crises. Zo verhoogde de Spaanse griep het zelfmoordcijfer in de Verenigde Staten. Meer recentelijk, in Hongkong in 2003, had de SARS-epidemie geleid tot een sterke toename van het aantal zelfmoorden onder ouderen, waaronder een toename van 15% in de leeftijdsgroep boven de 65 jaar. Angst om besmet te raken, een last voor de familie te zijn en vooral het isolement worden als voornaamste oorzaken genoemd.

In Frankrijk waarschuwen deskundigen er momenteel voor dat de tweede golf van het Coronavirus zou kunnen leiden tot een golf van zelfmoorden, vanwege de indirecte gevolgen van de gezondheidscrisis, de verslechterende economische situatie, het verlies van banen en het risico van een verarming van de actieve bevolking.

In dit verband wil ik de volgende vragen stellen:

1. Laten de reeds beschikbare gegevens over zelfmoorden in Brussel voor het jaar 2020 een stijging zien ten opzichte van dezelfde periode in de voorgaande jaren?

2. In de veronderstelling dat het aantal zelfmoorden toeneemt, welke segmenten van de bevolking zijn dan het meest getroffen?

3. Wat is het record van noodlijnen voor psychologische hulp zoals TELE-ONTHAAL, ZELFMOORDPREVENTIE, enz.?
 
 
Antwoord    Wat betreft uw eerste vraag:

De telling van het aantal zelfmoorden kan heel moeilijk worden geobjectiveerd.

Zoals u in uw vraag aangeeft, moeten bij de behandeling van dit onderwerp en de bijbehorende cijfers drie componenten worden onderscheiden:
1. Zelfmoordgedachten: personen die hebben overwogen om hun leven te beëindigen zonder dit daadwerkelijk te doen. Naast de door u aangehaalde studie van sciensano, stellen veel werkveldactoren dat dit fenomeen van zelfmoordneigingen de laatste tijd toeneemt in verband met de lockdown en de pandemie in het kader van Covid-19.
2. Zelfmoordpogingen: auto-agressief gedrag dat bedoeld is om een einde te maken aan het leven, zonder dat de persoon overlijdt. Net als bij zelfmoordneigingen, getuigen veel veldwerkactoren die werkzaam zijn in de geestelijke gezondheidszorg van het feit dat de zelfmoordpogingen toenemen vanwege Covid-19 en de daarmee samenhangende gezondheidsmaatregelen.
3. Zelfmoorden: hierover worden dezelfde ervaringen geuit met betrekking tot de pandemie in verband met Covid-19, maar het is nog te vroeg om dit te bevestigen, aangezien we nog niet over de cijfers beschikken.

Het parket, dat belast is met de jaarlijkse telling en evaluatie van het aantal zelfmoorden, beschikt over databanken die worden gevoed met de resultaten van hun gerechtelijke onderzoeken. Daar waar deze cijfers soms door de media worden gebruikt, moeten deze gegevens worden geanalyseerd om het aantal zelfmoorden definitief vast te stellen.

De cijfers die in België worden gebruikt zijn gegevens uit de statistische formulieren voor overlijdens, i.e. formulieren die voor elk overlijden op het Belgisch grondgebied moeten worden ingevuld.
Het betreft officiële documenten die worden gebruikt om elk overlijden te melden en waarop de registrerende arts de doodsoorzaak vermeldt.

We kunnen stellen dat deze formulieren de meest uitgebreide informatiebron zijn over het aantal zelfmoorden.

Het exhaustieve karakter ervan moet echter worden gerelativeerd, aangezien in een aantal gevallen de gegevens uit de formulieren het zelfmoordcijfer om verschillende redenen kunnen onderschatten of overschatten, onder meer door het feit dat het niet altijd duidelijk is of er sprake is van een zelfmoord, ongeval of moord.

Zo kunnen sommige dodelijke verkeersongevallen te wijten zijn aan zelfmoord, zonder dat we hierover na evaluatie absolute zekerheid hebben.

Het blijkt ook dat sommige families er de voorkeur aan geven het overlijden van een naaste niet officieel als zelfmoord aan te geven, maar als een ongeval.


Wat het Brussels Gewest betreft, worden de formulieren verzameld en geanalyseerd door het Brussels Observatorium voor Gezondheid en Welzijn, een onderzoeksafdeling van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie.

Om redenen die verband houden met het certificeringsproces en het verzamelen van doodsoorzaken, wat tijd kost, zijn deze gegevens met een vertraging van 2 tot 3 jaar beschikbaar.

Het is daarom nog steeds onmogelijk om een objectieve uitspraak te doen over het zelfmoordcijfer voor de jaren 2019 en 2020.

De belangrijkste noodzakelijke stappen vóór de publicatie van deze gegevens zijn onder meer de volgende:
- Het invullen van het formulier door de certificerende arts;
- De verzending aan en ontvangst door de Burgerlijke Stand van de gemeente van overlijden, ter verificatie en aanvulling van de sociaal-demografische gegevens;
- De verzending aan en ontvangst door de GGC (Observatorium);
- Het invoeren van deze gegevens in een jaarlijkse databank;
- De verificatie en correctie van fouten of ontbrekende informatie;
- en vooral ook voor niet-natuurlijke sterfgevallen, zoals zelfmoorden, misdrijven of ongevallen, is een onderzoek door het parket of een autopsie nodig om de exacte doodsoorzaak vast te stellen.
- Tot slot, wordt de databank gecontroleerd, opgeschoond en geanalyseerd door het Observatorium en worden de resultaten met een redelijke vertraging van twee jaar gepubliceerd.

In 2017, betrof het sterftecijfer (leeftijfsgebonden: referentiebevolking EU 2013) door zelfmoord in het Brussels Gewest 13,2 sterfgevallen per 100.000 inwoners (18,3/100.000 voor mannen en 9,2/100.000 voor vrouwen).

Dit percentage is lager dan dat van België (15,4/100.000 in totaal, 23,0/100.000 voor mannen en 8,6/100.000 voor vrouwen).

De zelfmoordcijfers in Brussel variëren van jaar tot jaar, maar over het algemeen is er sprake van een dalende trend voor zowel mannen als vrouwen.

Sinds 1998, is het aantal zelfmoorden in Brussel met bijna de helft gedaald en geëvolueerd van 22,5 tot 13,2 sterfgevallen door zelfmoord per 100.000 inwoners in 2017.


Wat uw tweede vraag betreft: deze daling is meer uitgesproken voor mannen dan voor vrouwen.

Het sterftecijfer door zelfmoord onder de Brusselaars ligt twee keer hoger bij mannen dan bij vrouwen.

In Brussel is het aantal sterftegevallen door zelfmoord onder jongeren onder de 20 jaar veel lager en in deze leeftijdsgroep is het zelfmoordpercentage constant gebleven gedurende de hele periode die door het Observatorium voor Welzijn en Gezondheid werd geanalyseerd.

De sterftecijfers door zelfmoord nemen toe met de leeftijd, zowel bij mannen als bij vrouwen.

Mannen van 75 jaar en ouder hebben een bijzonder hoge prevalentie (er zij op gewezen dat de noemer in een oudere leeftijdsgroep lager is dan in andere leeftijdsgroepen).

Op dit moment is er geen garantie dat deze observaties relevant zullen zijn voor de jaren 2018, 2019 en 2020.


Met betrekking tot uw derde vraag:

De directeur van Télé-Accueil vertelt ons dat er sinds maart een aanzienlijke toename van het aantal oproepen is geweest en dat veel van die oproepen verband zouden houden met de crisis.

In de maand maart was er een toename van 15 tot 20% in het aantal oproepen ten opzichte van de gebruikelijke cijfers.

Ongeveer 40% van de oproepen was Covid-gerelateerd en in april was zelfs 50% van de oproepen Covid-gerelateerd.

De redenen zijn uiteenlopend, waarbij met name de lockdown, angst voor besmetting, twijfels, vrees en het isolement steeds vaker als reden worden opgeworpen.

Het profiel van de bellers is zeer gevarieerd en de gemiddelde leeftijd ligt tussen de 40 en 60 jaar, maar er worden uiteraard oproepen ontvangen van alle leeftijden en soorten profielen.

Sinds de uitbraak van Covid, werd een verandering vastgesteld in het profiel van de bellers.

Het betreft meestal gebruikers die geen kwestbare achtergrond hebben of nog geen contact hebben opgenomen met het centrum.

Aangezien Télé-Accueil een algemene strekking heeft en niet specifiek werkt op het gebied van zelfmoord, heeft deze dienst geen cijfers over zelfmoorden of zelfmoordpogingen.

Wat betreft het Centre de Prévention du Suicide, vertelt de directeur ons dat hun 0800 32 123-lijn zeer druk bezet is, dat er meer gewag wordt gemaakt van groot leed tijdens de gesprekken dan vóór de crisis en dat er bijna geen onderbrekingen zijn tussen de gesprekken.

De vrijwilligers hebben tijdens de lockdown een grote toename van het aantal gesprekken ervaren, evenals een verhoogde intensiteit van de uitwisselingen.

Deze intensiteit werd ook ervaren door de psychologen die de zelfmoordcrisis begeleid hebben tijdens de consultaties met patiënten, hoewel ze geen toename van het aantal consultatieaanvragen hebben vastgesteld.

Wat de balans betreft, heeft het CPS helaas nog geen statistieken voor het jaar 2020. De beantwoorders van de oproepen die beurtelings instaan voor de telefonische permanentie van het centrum, hebben een opwaartse trend in het aantal gesprekken vastgesteld, maar dit blijft empirisch en werd nog niet geobjectiveerd door cijfers.

Maar het lijkt vrij duidelijk dat de lockdown de stress, de angst en het gevoel van eenzaamheid bij personen die er al alleen voor staan, vergroot.

Bovendien zijn de vragen van sommige personen in crisis eerder gerelateerd aan het coronavirus.

In dat geval, worden ze doorverwezen naar het nummer 0800/14.689, i.e. de publieke lijn die werd gecreëerd om vragen van burgers met betrekking tot Covid-19 te beantwoorden.

Net als bij Télé-Accueil, wordt het isolement door het CPS vaak genoemd als de belangrijkste reden voor de oproep, maar de twee centra wijzen erop dat zelfmoord multifactorieel is en niet kan worden samengevat in één enkele risicofactor en dat er bijzondere aandacht aan moet worden besteed in al onze hulp- en zorgstructuren, aangezien we het risico lopen dat het aantal zelfmoorden toeneemt.