Logo Parlement Buxellois

Schriftelijke vraag betreffende het ongepast voorschrijven van geneesmiddelen bij ouderen en de tools voor het voorschrijven van geneesmiddelen in het actieplan e-Gezondheid

Indiener(s)
Emin Özkara
aan
Elke Van den Brandt en Alain Maron, leden van het Verenigd College bevoegd voor Welzijn en Gezondheid (Vragen nr 310)

 
Datum ontvangst: 15/07/2020 Datum publicatie: 11/03/2021
Zittingsperiode: 19/24 Zitting: 19/20 Datum antwoord: 02/02/2021
 
Datum behandeling van het stuk Indiener(s) Referentie Blz.
19/01/2021 Ontvankelijk p.m.
 
Vraag    De gezondheid van ouderen doet veel uitdagingen rijzen, zoals de geschiktheid van een medische diagnose in combinatie met een optimale medische behandeling met meerdere geneesmiddelen.

We kunnen het zorgproces ruwweg als volgt samenvatten:

Voor een bepaalde patiënt tracht de medische wereld de "beste" diagnose te stellen en vervolgens een optimaal geneesmiddelenvoorschrift voor te stellen, d.w.z. een aan de behandeling van de patiënt aangepast geneesmiddel waarmee zo goed, doeltreffend en veilig mogelijk op deze "beste" diagnose kan worden gereageerd en waarmee de gezondheidstoestand van de patiënt in de loop van de tijd kan worden verbeterd, of minstens kan worden behouden.

Om dit optimale geneesmiddelenvoorschrift te kunnen geven, moet de medische wereld, en meer bepaald huisartsen, geriaters, farmacologen, enz. soms "jongleren" met de moleculen waaruit de vele geneesmiddelen op de markt bestaan. Het doel van dit "jongleren", waarvan de complexiteit toeneemt met het aantal moleculen, is de risico's van negatieve interacties tussen de verschillende moleculen tot een minimum te beperken EN de risico's van bijwerkingen tot een minimum te beperken en tegelijkertijd de gunstige effecten van de moleculen op de gezondheid van de patiënt te maximaliseren. Een doel dat soms moeilijk te bereiken is...

Gezien de complexiteit die toeneemt met het aantal geneesmiddelen, beseffen wij dat de samenstelling van een hoogwaardig geneesmiddelenvoorschrift daarom deskundigheid, analyse en denkwerk vereist om de voor te schrijven geneesmiddelen te kunnen selecteren. Ondanks de striktheid van het medisch korps kan het gebeuren dat bepaalde geneesmiddelenvoorschriften die door het medisch korps worden uitgevaardigd, niet helemaal geschikt zijn voor de farmaceutische behandeling van de patiënt (bijvoorbeeld: ongeschikte of ontbrekende geneesmiddelen, verkeerde dosering, te korte of te lange duur van de inname van geneesmiddelen, geneesmiddelen die onderling kunnen conflicteren, enz.1 ); in dat geval spreken we van ongeschikte voorschriften. Polyfarmacie, het voorschrijven en mengen van een groot aantal geneesmiddelen, maakt de taak er niet eenvoudiger op en verhoogt zelfs het risico op ongepaste voorschriften.

1 RANCOURT (Carol) en MOISAN (Jocelyne) en BAILLARGEON (Lucie) en VERREAULT (René) en LAURIN (Danielle) en GREGOIRE (Jean-Pierre), “Potentially inappropriate prescriptions for older patients in long-term care”, in : BMC Geriatrics, 15 oktober 2004, http://bmcgeriatr.biomedcentral.com/articles/10.1186/1471-2318-4-9



Om het belang en het aantal van deze mogelijk ongepaste voorschriften en hun invloed op de gezondheid van de oudste bevolking in te schatten, hebben Belgische onderzoekers een studie 2 uitgevoerd bij een populatie van 503 personen van meer dan 80 jaar. De voorschriften van de deelnemers werden gescreend op ongepaste keuzes van medicatie.
Na een geautomatiseerde analyse van de voorschriften van de deelnemers op basis van medische criteria 3, observaties en een follow-up van 18 maanden, werd vastgesteld dat veel voorschriften voor geneesmiddelen ongeschikt waren voor de behandeling van de patiënt, onder meer omdat a) sommige voorschriften geen geneesmiddel bevatten dat nodig is voor de behandeling van de patiënt (ondergebruik genoemd 4 ), of b) andere voorschriften een te lang gebruik van een geneesmiddel vermeldden of andere voorschriften conflicterende of niet-complementaire geneesmiddelen vermeldden (het onderzoek maakt dan gewag van verkeerd gebruik 5 ). In de meest extreme gevallen was er bij veel patiënten sprake van een combinatie van onder- en verkeerd gebruik van geneesmiddelen. 6.
In hun conclusies stelden de onderzoekers de hypothese dat een hoger geneesmiddelengebruik gepaard gaat met een hogere mortaliteit en hogere hospitalisatiecijfers. Meer bepaald werd vastgesteld dat voor elk geneesmiddel dat niet werd voorgeschreven maar voor de behandeling noodzakelijk was, het risico op overlijden met 39% toenam, terwijl het risico op ziekenhuisopname met 26% toenam 7 en dat polyfarmacie in combinatie met onder- en verkeerd gebruik van geneesmiddelen in een groot aantal voorschriften voorkwam 8. 8 De onderzoekers merken op dat er tools zijn ontwikkeld om ongepaste voorschriften bij senioren vast te stellen, waarbij de nadruk ligt op polyfarmacie, onder- en verkeerd gebruik van een geneesmiddel. 9
2 WAUTERS (Maarten) en ELSEVIERS (Monique) en VAES (Bert), DEGRYSE (Jan) en DALLEUR (Olivia) en VANDER STICHELE (Robert) en CHRISTIAENS (Thierry) en AZERMAI (Majda), " Too many, too few, or too unsafe? Impact of inappropriate prescribing on mortality, and hospitalisation in a cohort of community-dwelling oldest old ", Universiteit Gent & Université Catholique de Louvain, in: British Journal of Clinical Pharmacology, 3 augustus 2016, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27426227/
3 STOPP-2/START-2-criteria.
4 De term " ondergebruik " kan duiden op het weglaten van een geneesmiddel of op te weinig geneesmiddelen.
5 De Engelse term "misuse" kan slaan op verkeerd gebruik van een voorgeschreven geneesmiddel, of in sommige gevallen zelfs op misbruik van geneesmiddelen.
6 40,2% van de geanalyseerde voorschriften vertoonde deze cumulatie. Als we deze cijfers omrekenen naar de populatie van ouderen boven de 80 jaar die een farmaceutische behandeling nodig hebben, zou dit betekenen dat 4 op de 10 ouderen slecht behandeld worden.
7 WAUTERS (Maarten) en ELSEVIERS (Monique) en VAES (Bert), DEGRYSE (Jan) en DALLEUR (Olivia) en VANDER STICHELE (Robert) en CHRISTIAENS (Thierry) en AZERMAI (Majda), " Too many, too few, or too unsafe? Impact of inappropriate prescribing on mortality, and hospitalisation in a cohort of community-dwelling oldest old ", Universiteit Gent & Université Catholique de Louvain, in: British Journal of Clinical Pharmacology, 3 augustus 2016, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27426227/2 WAUTERS (Maarten) et ELSEVIERS (Monique) et VAES (Bert), DEGRYSE (Jan) et DALLEUR (Olivia) et VANDER STICHELE (Robert) et CHRISTIAENS (Thierry) et AZERMAI (Majda), « To many, too few, or to unsafe ? Impact of inappropriate prescribing on mortality, and hospitalisation in a cohort of community-dwelling oldest old », Ghent University & Université Catholique de Louvain, in: British Journal of Clinical Pharmacology, 3 aout 2016, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27426227/
8 Idem.
9 Idem.

Deze tools kunnen op grote schaal worden toegepast om de farmaceutische behandeling van oudere patiënten met een hoog risico te helpen verbeteren.
Eenvoudig gezegd zouden onjuiste voorschriften het risico van overlijden en ziekenhuisopname van ouderen aanzienlijk verhogen.
De geschiktheid van medische voorschriften is dus een essentieel punt in de gezondheidszorg voor ouderen, temeer daar de belangrijkste doodsoorzaak in ons Gewest ziekten van de bloedsomloop blijven 10,11 en in de studie een aanzienlijke onderbenutting van geneesmiddelen is geconstateerd bij het voorschrijven van geneesmiddelen in verband met bepaalde ziekten van de bloedsomloop 12.
Ik herinner eraan dat het " Actieplan e-Gezondheid 2013-2018 " onder meer de ambitieuze doelstelling had om de kwaliteit van het elektronisch voorschrijven te waarborgen 13 en dat ons Gewest zich heeft aangesloten bij het actieplan e-Gezondheid, dat onder meer tot doel heeft het gebruik van elektronische voorschriften voor geneesmiddelen in te voeren dankzij een reeks digitale tools voor het voorschrijven.







10 Observatorium voor Gezondheid en welzijn van Brussel-Hoofdstad, Gezondheidsindicatoren van het Brussels Gewest 2010, Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, Brussel, 2010, p. 31 tot 36, https://www.ccc-ggc.brussels/sites/default/files/documents/graphics/tableaux-de-bord-de-la-sante-/gezondheidsindicatoren_van_het_brussels_gewest_2010.pdf

11 https://www.ccc-ggc.brussels/nl/observatbru/indicatoren/mortaliteitsindicatoren, Verenigd College van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest "Mortaliteitsindicatoren in Brussel - D. Doodsoorzaken - Sterfte per groep van doodsoorzaken, naar geslacht en jaar", https://www.ccc-ggc.brussels/sites/default/files/documents/indicateurs/mortalite/d-1-nl-- Sterfte-per-groep-van doodsoorzaken-naar-geslacht-en-jaar.xls
12 Afwezigheid van angiotensine-converterend enzyme in 26,2% en afwezigheid van anti-bloedplaatjes middel in 24,3%.
13 Actieplan 4: elektronisch voorschrift, Actieplan e-Gezondheid 2013-2018 (Internetsite op initiatief van de ministers: Maggie de Block, Jo Vandeurzen, Maxime Prévot, Rudy Demotte, Joëlle Milquet, Didier Gosuin, Guy Vanhengel, Cécile Jodogne en Antonios Antoniadis, met een voorstelling van het actieplan e-Gezondheid 2013-2018, alsook andere informatie over e-Gezondheid in België tegen 2019), http://www.plan-egezondheid.be/nl/actiepunten/elektronisch-voorschrift/, geraadpleegd op 17 november 2016


In het licht van het bovenstaande en van de conclusies van de onderzoekers zou ik u de volgende vragen willen stellen:
1. Welke criteria en middelen worden momenteel gehanteerd om te beoordelen of het voorschrijven van geneesmiddelen in huisartsenpraktijken, ziekenhuizen en andere zorg- en gezondheidsinstellingen die onder uw bevoegdheid of toezicht vallen, adequaat is?
2. Worden thans intelligente digitale tools aangewend die gebruik maken van regelmatig bijgewerkte "algoritmen en gecentraliseerde gegevensbestanden" om te helpen bij het nemen van beslissingen bij het opstellen van een geneesmiddelvoorschrift en bij het opsporen van potentieel ongeschikte voorschriften? Zo ja, wat zijn deze tools en door wie worden ze gebruikt?
Maken deze tools het mogelijk de geschiktheid (kwaliteit, veiligheid en doeltreffendheid) van geneesmiddelenvoorschriften te controleren, met name van voorschriften voor ouderen?
Kunnen deze tools potentieel ongepaste voorschriften doeltreffend opsporen?
Kunnen deze tools hun gegevens vergelijken met gegevens uit andere databases die lijsten van bijwerkingen van geneesmiddelen, lijsten van medische criteria, enz. bevatten, zodat mogelijk ongepaste voorschriften beter kunnen worden opgespoord? Zo ja, verbetert het kruisen van gegevens enerzijds werkelijk de betrouwbaarheid, nauwkeurigheid en doeltreffendheid van deze instrumenten en maakt zij anderzijds de opsporing van potentieel ongepaste voorschriften mogelijk?
3. Welke middelen worden ingezet om de integriteit van elektronische geneesmiddelenvoorschriften te waarborgen?
4. Welke maatregelen zijn genomen om de verificatie en verstrekking van elektronische voorschriften te waarborgen in geval van een langdurige storing van het computersysteem en/of computernetwerk?
5. Zijn alle leden van het medisch korps die gemachtigd zijn voorschriften uit te vaardigen in de openbare ziekenhuizen die onder uw bevoegdheid of toezicht vallen, opgeleid in het gebruik van deze nieuwe instrumenten voor het elektronisch voorschrijven van geneesmiddelen?
6. Zijn de studenten geneeskunde die stage lopen in de openbare ziekenhuizen die onder uw bevoegdheid of toezicht vallen, opgeleid in het gebruik van deze nieuwe instrumenten voor het elektronisch voorschrijven van geneesmiddelen?
7. Hoe staat het met de transparantie van de digitale tools voor het voorschrijven van geneesmiddelen die door het platform e-Gezondheid worden aangeboden en in de openbare ziekenhuizen van ons Gewest ter beschikking worden gesteld? Bestaat er een mogelijkheid om de broncode van deze IT-instrumenten door de burger of op zijn minst door een gewestelijke overheid te laten raadplegen om de relevantie na te gaan van de gemaakte keuzes en de criteria die door deze tools en algoritmen worden gehanteerd?
 
 
Antwoord    Ik deel uw bezorgdheid.

Het juiste geneesmiddel voorschrijven is belangrijk. Hoewel Brussel een jong stedelijk gebied is, wonen er veel ouderen in Brussel. Bovendien neemt het aantal mensen dat aan verschillende chronische aandoeningen lijdt, elk jaar toe.

Een gepast middel voorschrijven is dan ook noodzakelijk om de kwaliteit van de zorg te waarborgen voor mensen aan wie meerdere geneesmiddelen worden toegediend.

De bevoegdheid om geneesmiddelen voor te schrijven behoort echter toe aan het federale niveau. In de RVT’s en rusthuizen zijn er bepaalde regelingen ter ondersteuning van deze federale bevoegdheid.

De erkenningsnormen voor de rust- en verzorgingstehuizen omvatten derhalve onder meer de volgende elementen inzake de coördinerende en raadgevende arts:
- Hij moet een opleiding betreffende antibiotherapiebeleid hebben gevolgd.
- Tot zijn zorggerelateerde taken behoren het voorschrijven, de levering, de afgifte, de bewaring en de verdeling van geneesmiddelen organiseren in samenspraak met de apothekers en jaarlijks het medisch-farmaceutisch formularium opstellen en actualiseren. Oprichting van de medische/paramedische cel (ter info)
- Hij moet een permanente opleiding volgen en het voorschrijven van geneesmiddelen vormt een van de thema's.

Een andere erkenningsnorm betreft het verplicht algemeen reglement van de medische activiteit voor elk RVT, meer bepaald betreffende het punt “de verbintenis van de behandelende artsen om aan te sluiten bij een coherent medisch beleid binnen het rust- en verzorgingstehuis, onder andere inzake het voorschrijven van geneesmiddelen”, evenals “het gebruik van het medisch-farmaceutisch formularium en onder andere het voorschrijven van de minst dure geneesmiddelen alsook het gebruiken van elektronische voorschriften”.

U vraagt me :
- details over intelligente digitale tools die gebruik maken van "algoritmen en gecentraliseerde data repositories";
- welke maatregelen zijn genomen met het oog op de controle en de afgifte van elektronische voorschriften van geneesmiddelen;
- of de tools open source zijn en dus toegankelijk zijn voor het publiek of de overheid.

Deze bevoegdheden vallen onder de verantwoordelijkheid van de federale regering.

Ook de opleiding van het personeel in ziekenhuizen en van andere gezondheidsberoepen valt deels onder de verantwoordelijkheid van het federale niveau en de eentalige gemeenschappen, de Vlaamse gemeenschap en de Fédération Wallonie-Bruxelles.

Daarom kan ik uw vragen helaas niet verder beantwoorden.