Logo Parlement Buxellois

Schriftelijke vraag betreffende de gevolgen van de grote hitte en droogte voor het grondwaterpeil en de watervoorziening in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

Indiener(s)
Emin Özkara
aan
Alain Maron, Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Klimaattransitie, Leefmilieu, Energie en Participatieve Democratie (Vragen nr 458)

 
Datum ontvangst: 01/09/2020 Datum publicatie: 21/10/2020
Zittingsperiode: 19/24 Zitting: 19/20 Datum antwoord: 06/10/2020
 
Datum behandeling van het stuk Indiener(s) Referentie Blz.
01/09/2020 Ontvankelijk p.m.
 
Vraag    Het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) spreekt van een nationale klimatologische hittegolf wanneer de maxima in Ukkel gedurende minstens 5 opeenvolgende dagen minstens 25,0°C bereiken, waarbij de drempel van 30,0°C gedurende minstens 3 dagen wordt bereikt1.

Hier in België hebben we deze zomer van 5 augustus tot 16 augustus 2020 (12 warme dagen) een nationale klimatologische hittegolf meegemaakt. De week van 6 tot 12 augustus 2020 was de warmste week in België sinds 1833, met een gemiddelde maximumtemperatuur van 33,5 graden in Ukkel
2. De afgelopen maanden waren ook gekenmerkt door weinig neerslag. Volgens het KMI wordt de droogte in België structureel. Een kaart die in 2019 door het World Resources Institute (WRI) is gepubliceerd, classificeert ons land als "at risk" voor waterstress3 (zie: https://frama.link/wrimap-2019).

Naar aanleiding van deze recordtemperaturen, het geringe aantal dagen met neerslag en de aankondiging van structurele droogte in België, wens ik een antwoord op volgende vragen voor ons Gewest.

1. Wat zijn de gevolgen van deze hoge temperaturen en de droogte voor het niveau en de evolutie van het grondwaterpeil en voor de watervoorziening van de Brusselaars? Welke cijfers hebt u over dit onderwerp?

2. Wat zijn de milieugevolgen van de hittegolf zoals die door Leefmilieu Brussel zijn geregistreerd?

3. Hoe zit het met de waterwingebieden die bijdragen aan de watervoorziening van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest? Wat zijn de hoeveelheden water (in miljoenen kubieke meters) die in 2019 door deze waterwingebieden aan ons Gewest worden geleverd?

4. Welke maatregelen hebben het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Leefmilieu Brussel en VIVAQUA genomen om de watervoorziening van ons Gewest voor de komende maanden en jaren veilig te stellen?


1 https://www.meteo.be/nl/info/nieuwsoverzicht/eerste-klimatologisch-overzicht-van-augustus-en-van-de-zomer-2020, geraadpleegd op 24 augustus 2020.
2 https://www.rtl.be/info/belgique/meteo/semaine-la-plus-chaude-depuis-le-debut-des-releves-1237287.aspx, geraadpleegd op 24 augustus 2020.
3 https://www.lecho.be/economie-politique/belgique/general/la-secheresse-nouvelle-maladie-chronique-du-territoire-belge/10231266.html, geraadpleegd op 29 augustus 2020.
 
 
Antwoord    1/

Leefmilieu Brussel volgt de evolutie van het piëzometrische niveau van het grondwater in de Brusselse ondergrond op in het kader van het grondwatermonitoringprogramma.

VIVAQUA voert een dergelijke controle uit in haar waterwinningsgebieden (voornamelijk in Wallonië, en in het Brussels Gewest in het Zoniënwoud en het Ter Kamerenbos).

Rekening houdend met het neerslagtekort dat werd waargenomen in de maanden april tot augustus 2020 (zie onderstaande grafiek bij wijze van aanvullende informatie), de potentieel hoge evapotranspiratie in de zomer en de beschikbare grondwatervoorraad, is de in deze periode waargenomen neerslag ontoereikend om het grondwatersysteem aan te vullen.

De optimale periodes voor het aanvullen van het grondwater zijn vooral de wintermaanden door de infiltratie van het regenwater.

Op dit moment geven de meeste piëzometers die zich in het grondwatersysteem bevinden een algemene dalende trend in het waterpeil weer.

Deze daling is minder uitgesproken voor de piëzometers in het centrum en het noorden van het Gewest.

Deze neerwaartse trend kan met name in verband worden gebracht met opeenvolgende neerslagtekorten tijdens de winter (2013 en 2016) of kleine overschotten (2015, 2017, 2018 en 2019) die echter ontoereikend zijn om de hydrogeologische balans van het watersysteem in evenwicht te houden.

Sinds 2013 (met uitzondering van 2016) moeten aan deze gegevens opeenvolgende zomerse neerslagtekorten worden toegevoegd die in combinatie met de hoge temperaturen tijdens de afgelopen zomers, druk uitoefenen op de hulpbron.

Neerslaghoeveelheden in Ukkel (mm) gegevens KMI

Maand

Gemeten

Normaal

Teveel (+) of te weinig (-)

neerslag uitgedrukt in %

Jan-20

51,3

76,1

-33%

Feb-20

107,7

63,1

71%

Maa-20

81,2

70

16%

Apr-20

19

51,3

-63%

Mei-20

5,4

66,5

-92%

Jun-20

69,4

71,8

-3%

Jul-20

47,4

73,5

-36%

Aug-20

51,4

79,3

-35%

TOTAAL

432,8

551,6

-22%




Sinds het begin van het jaar, is er in Brussel (Ukkel) een tekort van 22%; in de maanden april en mei waren de tekorten het grootst; tijdens de maanden juli en augustus viel een derde minder regen dan normaal.

Dit neerslagtekort tijdens de zomermaanden zal a fortiori minder invloed hebben op de schommeling van het waterpeil dan de neerslag tijdens de wintermaanden, maar het is (en zal) meer voelbaar zijn op het niveau van de vegetatie en de kleine waterlopen.

Leefmilieu Brussel blijft met het oog op een zo optimaal mogelijk beheer van de hulpbron de evolutie opvolgen van het grondwaterpeil, dat steeds meer onder druk komt te staan in de context van de klimaatverandering, langere en frequentere droogteperiodes en, meer in het algemeen, de verstoring van de natuurlijke watercyclus.


2/

We kunnen a priori enkele conclusies trekken uit de hittegolf van deze zomer en vooral uit de beperkte regenval die we hebben gekend:

- Na het neerslagtekort tijdens de zomermaanden en zoals hierboven vermeld, zal de neerwaartse trend in het grondwaterpeil zich de komende maanden voortzetten (reactietijd van de grondwaterlagen van 1 tot 4 maanden ten opzichte van de regenval);
- De Brusselse rivieren, die al gekenmerkt worden door lage debieten, hebben een zeer laag waterpeil gekend (zo stond de Molenbeek als rivier die het meest gevoelig is voor droogte gezien de plaatselijke configuraties zelfs enkele dagen droog in het stroomafwaarts gelegen deel van het Koning Boudewijnpark), wat de kwetsbaarheid van het waterecosysteem nog versterkt;
- In sommige vijvers is het aantal cyanobacteriën toegenomen, wat wijst op een eutrofiëring van het milieu en een laag zuurstofgehalte in het water. Dit was het geval vanaf de laatste week van juli, voornamelijk in verschillende vijvers in het Woluwedal;
- de droogte-index van de bodem is hoog (
Standardized Precipitation Index zeer droog) wat een impact heeft op de bomen en de vegetatie in het algemeen;
- deze laatste heeft immers veel te lijden gehad onder dit neerslagtekort, vooral omdat dit zich de afgelopen 3-4 jaar heeft herhaald. Het feit dat het gras in sommige parken is verdord en de bomen tekenen van waterstress vertonen, is hiervan een zichtbaar teken, waar we echter aan beginnen te wennen. Wat de besproeiing betreft, besteedt Leefmilieu Brussel bijzondere aandacht aan jonge bomen (die minder dan 2 jaar geleden - of zelfs 4 jaar geleden voor de grootste bomen - werden geplant) en aan eenjarige of vaste plantenbedden en -manden om verliezen te voorkomen. Zoals gebruikelijk, werd bijzondere aandacht besteed aan verzamelbomen of de inrichting van beschermde parken. Enkele nieuwe inrichtingen zullen moeten worden verbeterd (nieuwe wandelweg langs de Zenne, Paapsemlaan).


3/

VIVAQUA beschikt over een zeer gediversifieerd productieapparaat, dat bestaat uit 26 waterwinningsgebieden, waarvan het overgrote deel in Wallonië ligt.

Vivaqua vangt zowel oppervlaktewater als grondwater op en de grondwaterwinningsgebieden zijn voldoende verspreid in Wallonië en zeer gediversifieerd.

VIVAQUA beschikt ook over opgevangen reserves waardoor we erg flexibel kunnen zijn in de bevoorrading.

Zoals vermeld in het antwoord op de eerste vraag, heeft de aanzienlijke regenval op het einde van de winter 2019-2020 een zeer goede aanvulling van het grondwaterpeil in Wallonië (waar de belangrijkste waterwinningsgebieden van VIVAQUA gelegen zijn) mogelijk gemaakt.

Zo heeft de productie in de waterwinningsgebieden van de Condroz (die hoofdzakelijk een gravitair karakter hebben in de sectoren Modave en Spontin) bijvoorbeeld een (bijna) recordniveau bereikt.

In 2019 werd bijna 68 miljoen m³ water geleverd in het Brussels Gewest.


4/

VIVAQUA volgt de situatie dagelijks op en haar deskundigen maken korte-, middellange- en langetermijnprognoses om de capaciteit van het productieapparaat om structureel in de waterbehoefte te blijven voorzien, te evalueren.

VIVAQUA heeft een ‘Water Quantity Plan’ (WQP) opgesteld, waarvan de kortetermijnfase (2020-2025) net is afgerond en waaruit blijkt dat het productieapparaat en de beoogde bevoorrading perfect op elkaar zijn afgestemd en dat we ons in de nabije toekomst dus geen zorgen moeten maken over de drinkwaterbevoorrading van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.

In dit verband herinneren zowel VIVAQUA als Leefmilieu Brussel ons er zoveel mogelijk aan dat water een kostbaar goed is, dat de hulpbron niet onuitputtelijk is en dat het dus op een redelijke manier moet worden geconsumeerd.

In het kader van het "droogte"-plan dat in het toekomstige Waterbeheerplan 2022-2027 zal worden opgenomen, worden verschillende acties ontwikkeld die er met name op gericht zijn:
- een rationeel gebruik van de hulpbron te verzekeren door de opgevangen hoeveelheden te verminderen en het grondwater zo goed mogelijk te gebruiken (vooral tijdens de werven) met het idee om de vraag naar drinkwater te verminderen wanneer dit soort water niet moet worden gebruikt;
- voorrang te geven aan een gebruik wanneer er een risico op een tekort bestaat;
- geen drinkwater te verspillen;
- de mogelijkheid te evalueren om het Brussels grondwater op grotere diepte op te vangen, …;
- maatregelen te nemen om de aanvulling van het grondwaterpeil te bevorderen door infiltratie van regenwater aan de bron (met een goede water- en bodemkwaliteit om de migratie van vervuilende stoffen naar de grondwaterlaag te voorkomen – zo zouden er bijvoorbeeld infiltratiezones kunnen worden gecreëerd in het Zoniënwoud).