Logo Parlement Buxellois

Schriftelijke vraag betreffende de valpreventie en -detectie bij ouderen.

Indiener(s)
Jonathan de Patoul
aan
Elke Van den Brandt en Alain Maron, leden van het Verenigd College bevoegd voor Welzijn en Gezondheid (Vragen nr 724)

 
Datum ontvangst: 19/04/2023 Datum publicatie: 20/06/2023
Zittingsperiode: 19/24 Zitting: 22/23 Datum antwoord: 14/06/2023
 
Datum behandeling van het stuk Indiener(s) Referentie Blz.
31/05/2023 Ontvankelijk p.m.
 
Vraag    Uit de gemeenschappelijke algemene beleidsverklaring van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering en het Verenigd College van de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie blijkt een reële wil om het welzijn van ouderen centraal te stellen. In het kader van het Geïntegreerd Welzijns- en Gezondheidsplan wil de regering bovendien nieuwe structuren voor thuiszorg, opvang en huisvesting van ouderen opzetten: “Mensen met een verlies of gebrek aan autonomie zijn de eerste begunstigden van een hulp- en zorgaanbod georganiseerd volgens een ‘wijkbenadering’. Op de eerste rij daarvan bevinden zich de ouderen. 28,1% van de Brusselse bevolking ouder dan 65 jaar loopt het risico kwetsbaar te worden; bijna een op de drie Brusselaars van 65 tot 79 jaar oud, alsook de helft van de 80-plussers wonen alleen, en het merendeel is vrouw.” Kwetsbaarheid wordt gedefinieerd als “een gebrek aan fysiologische reserve dat ouderen belet het hoofd te bieden aan de
problemen waarmee zij worden geconfronteerd”.

De vergrijzingscurve in Brussel schetst een duidelijk beeld van de huidige en toekomstige bekommernissen. Zowel bij ouderen die gesteund worden in hun wens om zo lang mogelijk thuis te blijven wonen als bij ouderen die in een rusthuis of verzorgingstehuis verblijven, moet rekening worden gehouden met het risico op valpartijen, dat de kwaliteit en het levenseinde van de betrokkenen aantast.

7% van de mensen boven de 65 jaar zegt een valpartij te hebben meegemaakt die tot medische verzorging heeft geleid. Dat percentage stijgt met de leeftijd, van 5% in de leeftijdsgroep 65-69 jaar tot 10% in de leeftijdsgroep 85 jaar en ouder. Gemiddeld valt een 65-plusser 3 keer per jaar, en het hoogste percentage valpartijen onder ouderen wordt geregistreerd in het Brussels Gewest.

De gevolgen van valpartijen zijn velerlei. Naast het grote aantal breuken dat valpartijen kunnen veroorzaken, versnelt het psychologische trauma (het postvalsyndroom) de achteruitgang van de oudere persoon, die minder vertrouwen in zichzelf en zijn omgeving krijgt en zijn activiteiten vermindert.

Afgezien van die vaststellingen moet ook worden opgemerkt dat valpartijen de grootste kostprijs voor de sociale zekerheid zijn, ondanks de preventie- en detectiesystemen die zijn ontwikkeld, onder meer in Brussel. Die hulpmiddelen zijn een echt succes, zowel in het buitenland als bij het zorgpersoneel, van wie het werk door die innovaties wordt vergemakkelijkt. Wij beseffen allemaal dat een verbetering van de arbeidsomstandigheden in die sector meer dan welkom zou zijn en meer mensen ertoe zou aanzetten voor dit beroep te kiezen.

Ik behoor tot diegenen die geloven dat een samenleving slechts zo goed is als de zorg voor haar meest kwetsbare leden. Daarom wil ik u de volgende vragen stellen:

  • Hebt u een studie over die problematiek in Brussel uitgevoerd? Wat zijn uw bevindingen en voorstellen?

  • Welke aandacht is er voor valpreventie bij thuiszorg?

  • Welke initiatieven zijn voortgekomen uit de twee transversale beginselen in het Geïntegreerd Welzijns- en Gezondheidsplan, met name inzake anticipatie?

  • Hebt u rekening gehouden met de verschillende valdetectiesystemen, met name die welke door het gewest worden gefinancierd? Wordt het gebruik ervan in rusthuizen en verzorgingstehuizen overwogen?

  • Welke valpreventiemaatregelen zijn gepland, gezien de vergrijzing van de bevolking en het toenemende aantal alzheimerpatiënten?
 
 
Antwoord    Ik dank u voor uw vragen.

Bij Iriscare is men zich bewust van het belang van deze problematiek. Het is een van de ongewenste gebeurtenissen die zich het vaakst voordoen bij personen van 75 jaar en ouder. We stellen vast dat er initiatieven bestaan die erop gericht zijn valincidenten snel op te sporen om er beter mee om te gaan. Tegelijkertijd is het ook belangrijk om te werken aan valpreventie dankzij aanpassingen aan de leefomgevingen en dankzij het werk rond de mobiliteit van de bejaarde persoon dat verricht wordt door kinesitherapeuten of ergotherapeuten.

In het kader van de herziening van de erkenningsnormen en de controleprocedures van rusthuizen (en rust- en verzorgingstehuizen) denkt Iriscare na over de beste werkwijze om daarover een globaal beeld te krijgen. De voornaamste uitdagingen zijn het gebrek aan informatie in sommige voorzieningen en de noodzaak om de anonimiteit van de gegevens te garanderen. Zonder de anonimiteit te garanderen, is het immers mogelijk dat de gegevens die we krijgen vertekend zijn, uit angst voor onder andere een sanctie als er te veel valincidenten zijn.


In het ontwerp tot wijziging van het besluit van het Verenigd College van 3 december 2009 tot vaststelling van de erkenningsnormen waaraan de voorzieningen voor opvang of huisvesting van bejaarde personen moeten voldoen, dat het Verenigd College op 25 mei 2023 in eerste lezing aangenomen heeft, wordt erin voorzien dat de voorzieningen een actieplan moeten opstellen ter verbetering van de praktijken in samenwerking met het personeel, de bewoners en de beheerder om de levenskwaliteit en de gezondheid van de bewoners te waarborgen. Dat plan moet de operationele doelstellingen omvatten die bepaald zijn op basis van het leefproject van de voorziening en de indicatoren op basis waarvan de vorderingen met betrekking tot de doelstellingen beoordeeld zullen worden. Een van de indicatoren die geregistreerd zal moeten worden en waarvan de evolutie opgevolgd zal worden, is het aantal valincidenten.

Dat actieplan ter verbetering van de praktijken moet een beschrijving bevatten van de oorspronkelijke situatie ten opzichte van de nagestreefde doelstellingen, de indicatoren, een uitsplitsing van de doelstellingen in verbeteringsacties, de termijnen voor de verwezenlijking ervan en de regelmatige evaluatie van de verbeteringsacties. Minstens een keer per jaar moet de directeur, in overleg met de beheerder, de personeelsleden en de participatieraad, de vorderingen met betrekking tot de doelstellingen evalueren en zo nodig het actieplan aanpassen.

In het ontwerp tot wijziging van het besluit wordt ook de verplichting opgenomen om de eerste en de laatste trede en elke afzonderlijke trede aan de rand te voorzien van een gekleurde strook die sterk contrasteert met de bekleding, om het risico op valincidenten te voorkomen.

Valpreventie is een continu proces dat een voortdurend toezicht en voortdurende aanpassing van de rusthuizen (en rust- en verzorgingstehuizen) aan de individuele behoeften van de bewoners vereist.

Wat betreft de invoering van systemen om het aantal valincidenten te verminderen, respecteert Iriscare het begrip gelijkheid via de beginselen van neutraliteit, objectiviteit en onpartijdigheid. We geven dus niet de voorkeur aan het ene initiatief boven het andere. Als er toch een keuze gemaakt moet worden, zal er een projectoproep gedaan worden met goed uitgewerkte criteria, waaronder ethische overwegingen.

In 2022 heeft Iriscare een projectoproep gelanceerd voor een periode van twee jaar, met als doel projecten te subsidiëren waarvan de activiteiten aansluiten bij de sectoren voor gezondheid of bijstand aan personen. De projecten waarop die projectoproep gericht was, hadden betrekking op een aantal thema's voor de sector van bejaarde personen, waaronder aangepaste woningen.

De begeleidingscomités van die projecten zijn in maart en april 2023 bijeengekomen om de mogelijkheden voor verduurzaming te onderzoeken.

Het selectiecomité voor de projectoproepen van 2022 voor de sector van bejaarde personen heeft een aantal initiatieven geselecteerd rond het thema van aangepaste woningen om onder andere valincidenten te voorkomen.

De vzw Solival stelt bijvoorbeeld haar expertise ter beschikking van het Brussels Woningfonds op het gebied van verminderde zelfredzaamheid. Concreet biedt de vzw gratis begeleiding door een ergotherapeut aan personen van 60 jaar en ouder en aan personen met een handicap. Er wordt ook een autonomiekrediet tegen 0% aangeboden (een primeur in het Brussels Gewest) waarmee die gebruikers aanpassingswerken aan hun woning kunnen financieren, zodat ze er zo lang mogelijk kunnen blijven wonen in de best mogelijke leefomstandigheden. De lening is beschikbaar voor zowel huurders als eigenaars.

Het OCMW van Molenbeek wil met het project 'Chute-Parachute' ervoor zorgen dat bewoners van rusthuizen (en rust- en verzorgingstehuizen) beter kunnen stappen, zodat ze zelfredzamer en mobieler worden en meer sociale contacten hebben. Kinesitherapeuten organiseren daarom workshops waarbij bewoners onder toezicht in gevaarlijke situaties terechtkomen om hun zelfvertrouwen te ontwikkelen en hen te helpen om zelfredzaam te blijven. Het project heeft verschillende preventiedoelstellingen: mobiliteit, zorg die vermeden kan worden, eigenwaarde en sociale contacten.