Fiche van een vraag of interpellatie

Vacatures Contact

Schriftelijke vraag betreffende de invoering van een energiebeleid in de kabinetten

Indiener(s): Aurélie Czekalski
aan: Alain Maron, Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Klimaattransitie, Leefmilieu, Energie en Participatieve Democratie (Vragen nr 38)

Datum ontvangst: 22/10/2019		Datum publicatie: 03/12/2019
Zittingsperiode: 19/24	Zitting: 19/20	Datum antwoord: 03/12/2019

Datum	behandeling van het stuk	Indiener(s)	Referentie	Blz.
25/10/2019	Ontvankelijk	p.m.

Vraag	De strijd tegen de klimaatopwarming is een van de belangrijkste prioriteiten van de burgers geworden. De politieke wereld moet zijn verantwoordelijkheid op alle machtsniveaus ten volle opnemen, ook op het niveau van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. De Europese Unie heeft zich ertoe verbonden het aandeel van hernieuwbare energie tegen 2020 te verhogen tot 20% van het totale energieverbruik (in vergelijking met 8,5% in 2005). Om dit doel te bereiken moet elke lidstaat zijn verbruik van hernieuwbare energie in de sectoren elektriciteit, verwarming, koeling en vervoer verhogen. Zo kan een sterk signaal worden gegeven aan de burgers, zodat de Brusselse overheid het goede voorbeeld kan geven en een voortrekkersrol kan spelen op dit gebied. Graag een antwoord op volgende vragen. - Wordt in uw kabinet en in uw bestuur een strategie ingevoerd om het energieverbruik in de gebouwen en dus in de verschillende kantoren te verlagen? Zo ja, welke? - Bestaat er een CO2-compensatiebeleid voor luchtvervoer tijdens dienstreizen naar het buitenland? - Hoeveel gebouwen van de Brusselse overheid werden gerenoveerd om de energieprestaties te verbeteren? - Wordt in uw kabinet en in uw bestuur een strategie ingevoerd om over te schakelen op LED-verlichting in de gebouwen en dus in de verschillende kantoren? Zo ja, welke? - Welke metingen werden verricht via de Nrclick- en Solarclick-programma's? - Wat is het aandeel van groene stroom in alle openbare gebouwen en voorzieningen?


Antwoord	Voor het kabinet Op het niveau van de kabinetten benutten we de herinrichting van de kantoren om aan Brussels Facilities te vragen om voorrang te geven aan energiezuinige technische oplossingen (ledverlichting). Voor Leefmilieu Brussel Sinds 2013 voert Leefmilieu Brussel de Bilan Carbone® (koolstofbalans) (scopes 1, 2 en 3) uit voor al zijn activiteiten, met inbegrip van deze op de externe sites (gebouwen, investeringen, renovaties, aanleg van nieuwe parken, voertuigen, afval, enz.). Deze oefening omvat gegevens die zo uiteenlopend zijn als de verplaatsingen, de aankopen, het energieverbruik, enz. (zie onderstaande grafiek). Dit instrument stelt ons dus in staat om een overzicht te krijgen van alle emissies in de lucht, of het nu gaat om de uitstoot van kooldioxide of andere broeikasgassen. De Bilan Carbone® van 2018 werd verrijkt met nieuwe elementen om de analyse te vervolledigen. Sommige gegevens zoals servers, mobiele telefoons, afvalwater en professionele verplaatsingen met de Mobib-kaart zijn aan de Bilan carbone® 2018 toegevoegd, wat deels de toename van de uitstoot verklaart ten opzichte van de voorgaande jaren. Een andere verklaring is de toename met 33% van de emissies verbonden aan de verwijdering van afval, die aanzienlijk zijn gestegen door de toename van het parkgebruik in de zomer van 2018. LB heeft zich ook vrijwillig aangesloten bij het PLAGE-project. In het kader van dit project hebben we in 2018 de tien meest energie-intensieve sites kunnen identificeren, die 80% van de energie bestemd voor de externe locaties verbruiken. Het gaat onder meer om de technische site in Woluwe en de Massart-tuin in Oudergem. We hebben de technische site in Woluwe uitgerust met slimme meters via het NRClick-project (= Silverlight), in samenwerking met SIBELGA. Dankzij de software die bij deze meters hoort, hebben we storingen in de warmteregeling in een van de gebouwen opgemerkt. Zo was er bijvoorbeeld een ketel die 24 uur per dag in bedrijf was en thermostaten die op het maximum waren ingesteld; de regelingsproblemen zijn verholpen en de klassieke thermostaatkranen zullen binnenkort worden vervangen door zogenaamde ‘institutionele’ thermostaatkranen (waarvan de instelling niet ongecontroleerd kan worden gewijzigd). Voor de Massart-tuin zal dezelfde aanpak worden toegepast na de huidige renovatie van de site. Het energiebeheer van de andere meest energie-intensieve sites maakt deel uit van ons meerjarig actieplan. Intussen hebben we maandelijkse opmetingen ingesteld die door de eco-verantwoordelijken van elk van de sites worden uitgevoerd. Deze opnemingen zullen voortdurend worden geanalyseerd met behulp van het NRClick-platform (Silverlight). Wat het waterverbruik betreft, hebben we de technische site in Woluwe uitgerust met slimme meters, die ons in staat stellen om abnormaal verbruik te detecteren. De andere sites zullen volgen. Wat het stookolieverbruik betreft, is eind 2016 de verwarming van de serres stopgezet. Op alle externe locaties zijn er nog 5 verwarmingssystemen op stookolie over. Deze zullen bij grote renovaties worden vervangen door een alternatief verwarmingssysteem. Administratieve zetel Sinds onze intrek in het gebouw van Tour & Taxis eind 2014 is er een milieubeheersysteem ingevoerd dat voldoet aan de EMAS-verordening. Na drie jaar gebruik is de eerste milieuverklaring gevalideerd door een verificateur die door BELAC is geaccrediteerd, overeenkomstig de EMAS-verordening. Deze verklaring bevat de resultaten van deze drie jaar (2015-2016-2017). De gegevens voor het jaar 2018 zijn opgenomen in de door de verificateur gevalideerde verklaring ‘actualisering 2019’. Voor de Haven Overeenkomstig zijn duurzame ontwikkelingsdoelen werkt de Haven van Brussel sinds 2016 elk jaar zijn koolstofbalans uit. De organisatorische omvang van de koolstofbalans van de Haven van Brussel omvat de gebouwen die door het personeel van de Haven van Brussel worden gebruikt, de infrastructuur die door de Haven wordt beheerd en de voertuigen die eigendom zijn van de Haven (waaronder vrachtwagens en schepen). Hij omvat in het bijzonder de opvolging van de directe emissies verbonden aan aardgas, voertuigbrandstoffen en koelgassen en de indirecte emissies verbonden aan elektriciteit, professionele verplaatsingen en vaste informaticamiddelen. Na de opstelling van zijn eerste koolstofbalans (voor de jaren 2014 en 2015) heeft de Haven van Brussel een actieplan ontwikkeld en uitgevoerd om zijn koolstofvoetafdruk te verkleinen. Tegelijk heeft de Haven zich ertoe verbonden om zijn CO2-uitstoot te blijven monitoren. Dit actieplan omvat met name de vermindering van het energieverbruik. De uitstoot van de Haven van Brussel bedraagt 290 ton kooldioxide-equivalent (teq.CO2) voor het jaar 2018. Dit betekent een daling van 14% ten opzichte van het referentiejaar 2014. De uitstoot verbonden aan de verwarming (aardgasverbranding) van de gebouwen vertegenwoordigt het grootste deel van de uitstoot van broeikasgassen (BKG) van de organisatie. Deze uitstoot bedraagt 140 teq.CO2, of 49% van de totale uitstoot van de Haven van Brussel dat jaar. Ten opzichte van 2014 (171 teq.CO2) is er voor deze categorie een totale vermindering van de uitstoot met meer dan 18% (684 MWh verbruikt in 2018 ten opzichte van 835 MWh in 2014). De Haven van Brussel behaalde in 2008 het label Ecodynamische Onderneming 2 sterren. Hij beschikte ook over een werkgroep duurzame ontwikkeling van 2014 tot 2018. Die groep heeft bijgedragen aan de invoering van een ecobeheer voor verschillende milieuthema's, waaronder energie. Deze acties hebben de Haven van Brussel in maart 2019 de toekenning van het label Ecodynamische Onderneming 3 sterren opgeleverd. Ter versterking van de afdeling Milieu van zijn Technische directie werft de Haven van Brussel momenteel een milieudeskundige aan die met name de rol van energieverantwoordelijke en PLAGE-coördinator (lokaal actieplan voor energiebeheer) op zich zal nemen en die de Haven van Brussel in staat zal stellen om over zijn eerste PLAGE te beschikken in 2020. Voor het Agentschap Net Brussel Het Gewestelijk Agentschap voor Netheid (GAN) heeft zich aangesloten bij het PLAGE-programma. Dit is opgestart in oktober 2018 en zou het GAN moeten toelaten om haar inspanningen inzake energie-efficiëntie voort te zetten. In de gebouwen van het GAN zijn performante regelsystemen op de verwarmingssystemen geplaatst die het mogelijk maken om de werking van de ketels te moduleren in functie van de activiteit. Er moet evenwel worden aangestipt dat de meeste infractructuur van het GAN verouderd is en nogal energie-intensief. Bovendien overweegt het GAN om op termijn bepaalde sites te verlaten en zich te vestigen in gebouwen die beter zijn aangepast aan haar activiteit. Het belang van een EPB-renovatie van de sites moet dus kaderen in deze context. Naast de installaties van Net Brussel sensu stricto, hebben de dochterondernemingen van Net Brussel ook voor een meer energie-efficiënte aanpak gekozen. Noteer eveneens dat Brussel-Energie (WtE-eenheid) sinds september 2019 over een ISO 50001-certificaat (Energiemanagement) beschikt. 2) Is er een CO2-compensatiebeleid ingesteld voor de vliegreizen die in het kader van buitenlandse dienstreizen worden uitgevoerd? Voor het kabinet Het CO2-compensatiebeleid is nog niet formeel uitgewerkt. Er worden echter algemene en ambitieuze richtlijnen gedefinieerd om de voorkeur te geven aan koolstofarme vervoerswijzen, met name door het gebruik van de trein voor lange trajecten. Vliegreizen zullen tot het strikte minimum worden beperkt. Voor Leefmilieu Brussel Wij compenseren elk jaar de CO2-uitstoot verbonden aan de vliegreizen van onze medewerkers. Elke verplaatsing naar het buitenland is onderworpen aan een formeel verzoek dat door de hiërarchie van het betrokken personeelslid wordt gevalideerd. Al deze reizen worden opgenomen in een beheertabel die naar onze partner CO2Logic wordt gestuurd. Deze laatste berekent de totale CO2-uitstoot en bezorgt ons een factuur voor de compensatie. Het ingezamelde geld wordt gebruikt om projecten te ondersteunen die gericht zijn op het verminderen van de CO2-uitstoot. Wij ontvangen elk jaar een certificaat. Project ondersteund in 2017: Saving trees in Oeganda Project ondersteund in 2018: het voorkomen van ontbossing en het leveren van drinkwater in Oeganda De compensatie gebeurt jaarlijks en betreft de totale emissies van het voorgaande jaar. De gegevens voor 2019 zijn nog niet beschikbaar. Tegelijkertijd geven we de voorkeur aan de trein voor internationale reizen. Voor de Haven Wat uw tweede vraag betreft, zoals hierboven aangegeven, registreert de Haven van Brussel sinds 2016 zijn CO2-uitstoot. Toch moet de volgende vaststelling worden gedaan: ondanks de reeds ingevoerde reductiemaatregelen is het met de huidige technologieën niet mogelijk voor de Haven om CO2-neutraal te worden zonder de restuitstoot die vandaag nog niet vermeden kan worden, te compenseren via specifieke projecten. De Haven van Brussel heeft daarom beslist om vanaf 2018 zijn emissies te neutraliseren door klimaatprojecten te steunen en zo een pioniersrol te spelen door de eerste CO2-neutrale haven in België te worden via het behalen van het label ‘CO2Neutral’. Dit CO2-compensatiebeleid dekt dus niet alleen de vliegreizen, maar ook alle niet te vermijden emissies van de Haven. Voor het Agentschap Net Brussel Voor de verplaatsingen wordt het gebruik van de trein verkozen. Vliegreizen worden niet gecompenseerd. 3) Hoeveel gebouwen van de Brusselse overheid zijn gerenoveerd om hun energieprestaties te verbeteren? Voor het kabinet Het kabinet is gevestigd in de Botanic Tower die is gelegen in de Sint-Lazaruslaan en die, voor zover ons bekend, niet recent werd gerenoveerd om de energieprestaties te verbeteren. Voor Leefmilieu Brussel Sinds haar oprichting (in 1989) heeft Leefmilieu Brussel er altijd naar gestreefd om de energieprestaties van haar gebouwen te verbeteren. De verschillende renovatieprojecten voor bestaande en nieuwe gebouwen worden gedefinieerd en geprogrammeerd in het "vijfjareninvesteringsplan" en volgens de gedefinieerde strategische assen. Elk bestaand renovatieproject voor gebouwen wordt ontwikkeld volgens de patrimoniale en technische beperkingen en met een gemiddeld, laag of zelfs zeer laag energieverbruik. De huidige EPB-normen worden nageleefd om de theoretische energiebehoefte te kunnen verminderen. Voor de renovatie zijn passieve of lage energieniveaus vereist, behalve voor sommige beschermde gebouwen. Elk nieuwbouwproject wordt ontwikkeld met de eis om de energieprestatie van passieve woningen te verkrijgen. Sinds 2014 zijn 18 gebouwen betrokken. Enkele concrete voorbeelden van realisaties: - Verplaatsing van de maatschappelijke zetel van Leefmilieu Brussel van Gulledelle in Woluwe naar het passiefgebouw in Tour&Taxis. - Nieuwbouw van het Brigade 1-gebouw, een geklasseerde site aan de rand van het Zoniënwoud: passiefgebouw. - “Jardins Massart” in Oudergem: energiezuinige renovatie voor gebouw E (toekomstig laboratorium van Leefmilieu Brussel) + nieuwe passieve bouw van gebouw F4 (sociale ruimtes voor tuiniers). - Renovatie van het boshuis in de Sint-Hubertusdreef 15 - 1180 Ukkel op een geklasseerde site aan de rand van het Zoniënwoud: laag energieniveau. Voor de Haven De Haven van Brussel beheert momenteel een dertigtal gebouwen (waaronder kantoren, magazijnen, loodsen, dienstwoningen, enz.) met een totale oppervlakte van meer dan 150.000 m². Geleidelijk aan wordt dit gebouwenpark (geheel of gedeeltelijk) gerenoveerd, met name met het oog op het verbeteren van de energieprestaties. Het betreft onder andere: - het hoofdkantoor: o isolatie van plafonds en daken, o installatie van ramen en raamkaders met hoge energieprestaties, o vervanging van de verwarmingsketel van de conciërgerie door een condensatieketel, o verwijdering van klimaatregelaars, o nieuwe ledverlichting, o installatie van fotovoltaïsche panelen, o … - het kantoor van de havenmeester (kantoren die zowel door het personeel van de Haven als door zijn klanten worden gebruikt): o nieuwe ledverlichting, o plafondisolatie, o installatie van fotovoltaïsche panelen. - het logistiek centrum (TIR): o isolatie van de daken van sommige kantoren, o progressieve installatie van zeer energiezuinige ramen en raamkaders, o installatie van fotovoltaïsche panelen. - sluizen en mobiele bruggen... In 2019 heeft de Haven van Brussel een technische studie uitgevoerd met een audit en technische aanbevelingen voor 16 gebouwen in zijn beheer. Deze studie zal als werkbasis dienen voor de planning van het nieuwe programma inzake werken voor de renovatie en het onderhoud van de gebouwen. Voor het Agentschap Net Brussel In de loop van de laatste jaren: o Brussel-Energie heeft een stadsverwarmingsnet opgezet, waarvan de tweede fase momenteel in uitvoering is (voorlopige oplevering gepland voor midden 2020). De maximale capaciteit van het net bedraagt 20 MW thermisch vermogen. In fase 1 (eind 2016) is een aansluiting van ongeveer 5,5 MW gerealiseerd. In fase 2 komt daar 5 MW bij. o Het project ‘modernisering van de verwarmingsketel’, dat momenteel loopt in de technische eenheid WastetoEnergy van Brussel-Energie, heeft tot doel het aardgasverbruik in de installaties te verminderen. Sinds de start van het project is het jaarlijkse gasverbruik gedaald van 73.000 MWh/jaar tot ongeveer 40.000 MWh/jaar. Het einde van het project is gepland voor het jaar 2022/2023, met een verdere vermindering om een maximaal verbruik van ongeveer 3.000 MWh/jaar te bereiken. o Het GAN heeft bijna al haar verwarmingssystemen vervangen door gascondensatiesystemen of lagetemperatuursystemen. o Het GAN-gebouw gelegen aan de Vilvoordselaan 82 (site NOH) is aangesloten op het door Brussel-Energie opgezette warmtenet. Het dak van de site werd ook geïsoleerd en de belichting werd vernieuwd. 4) Is er in uw kabinet en uw administratie een strategie ingesteld om over te schakelen op ledverlichting in de gebouwen en dus in de verschillende kantoren? Zo ja, welke? Voor het kabinet Voor de kabinetten is aan Brussels Facilities, de verhuurder van de kantoren, gevraagd om ervoor te zorgen dat de inrichting en de investeringen in overeenstemming zijn met de normen inzake ecoconsumptie. Concreet betekent dit dat, na de nieuwe inrichting van de 11e verdieping, er overal ledverlichting aanwezig is in de kantoren, op initiatief van Brussels Facilities. Wij verwachten dat deze aanpak wordt doorgetrokken voor de herinrichting van de 12e verdieping. Voor Leefmilieu Brussel De energiebesparende maatregelen zijn gebaseerd op de milieu-analyse van elk gebouw of elke site. Als de investering in ledverlichting een relevante actie blijkt te zijn om de milieu-impact te verminderen, wordt deze geïntegreerd in het milieuprogramma. Voor de Haven Tussen 2014 en 2019 heeft de Haven van Brussel zijn hoofdkantoor, zijn gebouwen en zijn kunstwerken, alsook zijn havengebied, opnieuw verlicht: - Hoofdkantoor (2014-2018): 98% omschakeling naar led, - Kantoor havenmeester (2018-2019): 80% omschakeling naar led, - Sluizen Anderlecht en Molenbeek: 90% omschakeling naar led, - Buda-brug: 75% omschakeling naar led, - Passagiersterminal: 100% led, - Havengebied: 50% omschakeling naar led. Alle grote lichtmasten (van 20.000 tot 30.000 Lumen) die door de Haven worden beheerd, zijn al omgezet naar led. Voor de jaren 2020-2021 is er een ‘relighting’-actieplan opgesteld voor: - de Akenkaai, - de Heembeekkaai, - het Vergotedok, - de omgeving van het kantoor van de havenmeester en de gebouwen M enV. Voor het Agentschap Net Brussel Bij de vervanging van lampen verandert het GAN de verlichting systematisch door ledverlichting. 5) Welke maatregelen zijn er ingevoerd via de programma’s NRClick en SolarClick? Voor het kabinet Niet van toepassing. Voor Leefmilieu Brussel Voor SolarClick: Ongeveer zeventig openbare sites zijn uitgerust met inrichtingen, goed voor een geïnstalleerd vermogen van bijna 7 MWp, ten behoeve van 39 begunstigde gewestelijke en gemeentelijke overheden. De installaties worden uitgevoerd door 4 verschillende installateurs die via een overheidsopdracht geselecteerd zijn, en variëren van enkele tientallen kWp tot bijna 1 MWp. De betrokken openbare gebouwen zijn voornamelijk scholen en kantoren, maar het gaat ook om garages, werkplaatsen, sportcentra, kinderdagverblijven, homes of woningen. Voor NRClick: Meer dan honderd begunstigden zijn uitgerust met bijna 300 dataloggers die hen in staat stellen om op hun sites een energieboekhouding te voeren met behulp van de tool NRClick Scan. Deze boekhouding heeft al geresulteerd in bijna 200 Quickscans en audits, alsook in 45 engineeringstudies die uiteindelijk tot evenveel werven zouden moeten leiden. Momenteel zijn er al ongeveer twintig in uitvoering. De rest is gepland. Deze werven zijn mogelijk dankzij de opgerichte aankoopcentrale ‘HVAC-werken’. Momenteel zijn ongeveer twintig PPB hierbij betrokken. Daarnaast hebben meer dan 100 PPB zich aangesloten bij de eveneens opgerichte aankoopcentrale ‘Energie’. Ze maken gebruik van de dienst NRClick Move. Voor de Haven De Haven van Brussel heeft zich in december 2017 aangesloten bij de programma's NRClick en SolarClick. In het kader van het NRClick-programma heeft de Haven een van zijn gebouwen (logistiek centrum D+E) laten uitrusten met de tool NRClick Scan voor energieboekhouding. Vanaf 1 januari 2020 zal de Haven van Brussel via de aankoopcentrale van Sibelga van groene stroom en gas worden voorzien. De Haven zal zich zo snel mogelijk aansluiten bij de aankoopcentrale voor het onderhoud van technische HVAC-installaties (verwarming, verluchting en klimaatregeling). Voor het Agentschap Net Brussel Het GAN neemt deel aan twee programma's. SolarClick: drie daken zijn uitgerust met zonnepanelen (Havenlaan 138: 148 kWp, Ruisbroeksesteenweg 127: 14 kWp, Heembeekkaai 9: 174 kWp). NRClick : twee gebouwen van het GAN zijn momenteel bekabeld en zichtbaar op het JOOL-platform van Sibelga en Dapesco. De plaatsing van energietellers in de andere gebouwen wordt voortgezet met het oog op hun integratie in het platform in de komende maanden. Brussel-Energie (Recyclis-eenheid) beschikt over een zonnepaneelinstallatie met een capaciteit van ongeveer 1.230 KWp. Dit garandeert een jaarlijkse productie van ongeveer 1.050 MWh elektriciteit, wat overeenkomt met 45 tot 50% van het jaarlijkse verbruik van het Recyclis-sorteercentrum. 6) Wat is het aandeel groene stroom dat wordt geleverd aan alle openbare gebouwen en voorzieningen? Voor het kabinet Het Kabinet beschikt nog niet over gegevens over het aandeel groene elektriciteit dat voor haar bedrijfsruimten wordt geleverd. Voor Leefmilieu Brussel Alle gebouwen en openbare voorzieningen die door LB worden beheerd, worden voorzien van 100% groene stroom, respectievelijk: - Voor het verbruik van hoogspanningselektriciteit: sinds 01/05/2005 - Voor het verbruik van laagspanningselektriciteit: sinds 01/08/2005 Voor al deze sites en voorzieningen werd 100% groene stroom geleverd aan Leefmilieu Brussel van zodra de energiemarkt vrijgemaakt was, met name door deze overheidsopdrachten te gunnen via een aanbesteding met een bestek dat de levering van 100% groene stroom voorschrijft, gedekt door certificaten van oorsprong. Voor de Haven De Haven voert een beleid van rationeel energiegebruik en ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen. In dit opzicht wordt de Haven sinds 2011 voorzien van 100% groene stroom. De CO2-uitstoot in 2018 zou 427 teq.CO2 (+ 48%) hebben bedragen, als dit niet het geval was geweest. Om dit resultaat te bereiken, heeft de Haven al een groot deel van de daken van zijn gebouwen uitgerust met fotovoltaïsche panelen: de 7.075 fotovoltaïsche panelen die momenteel op de gebouwen van de Haven van Brussel zijn geïnstalleerd, produceren ongeveer 1.754 MWh/jaar, wat overeenkomt met het verbruik van ongeveer 500 gezinnen. De Haven is ook van plan om in 2020 een prospectieve studie te starten rond de ontwikkeling van andere hernieuwbare energiebronnen (windturbines, warmtepompen, warm water op zonne-energie, geothermie, enz.). Voor het Agentschap Net Brussel Sinds 2013 eist het GAN van haar elektriciteitsleverancier de levering van 100% hernieuwbare energie.