Schriftelijke vraag betreffende de reikwijdte van de operationalisering van het referentiekader voor duurzame wijken voor de ontwikkeling van nieuwe wijken en grootschalige stadsprojecten.
- Indiener(s)
- Isabelle Pauthier
- aan
- Alain Maron, Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Klimaattransitie, Leefmilieu, Energie en Participatieve Democratie (Vragen nr 546)
| Datum ontvangst: 28/10/2020 | Datum publicatie: 14/01/2021 | ||
| Zittingsperiode: 19/24 | Zitting: 20/21 | Datum antwoord: 01/12/2020 | |
| Datum | behandeling van het stuk | Indiener(s) | Referentie | Blz. |
| 03/11/2020 | Ontvankelijk | p.m. |
| Vraag | In het voorwoord bij de ABV wordt gezegd dat om de klimaatuitdaging aan te gaan op het vlak van ruimtelijke ordening, “Elke nieuwe wijk en alle grootschalige stadsontwikkelingsprojecten zullen ontworpen en uitgevoerd worden als duurzame wijk, beoordeeld op basis van het Brusselse referentiesysteem, met klimaatdoelstellingen op lange termijn en een sterke ambitie op vlak van duurzaamheid.”. Ik heb de website be.sustainable geraadpleegd, die verscheidene rubrieken bevat: Aanpak, Toolbox, Doelstellingen en Inspiratie. De aanpak bestaat uit het begeleiden van de bouwheren vanaf de diagnose tot en met de concrete uitvoering van hun project. Zo wordt het mogelijk om de duurzaamheidsdoelstellingen zo vroeg mogelijk in het project te integreren, om bijvoorbeeld de troeven van een bestaande situatie te versterken en om in een iteratieve aanpak na te gaan of de ontwikkeling van een project overeenstemt met de initiële ambities op het vlak van duurzaamheid. De aanpak maakt het mogelijk om te anticiperen op de context, de ambities, de uitvoering en het beheer van een stadsproject. De toolbox bevat 4 referentietools, gaande van het meest algemene (een charter met 10 algemene thematische doelstellingen) tot de meest uitgebreide: een Quickscan met 50 van het Charter afgeleide vragen aan de hand waarvan kan worden nagegaan of het project afgestemd is op de doelstellingen van het Charter en een tool (de Compass) met 200 criteria die de mogelijkheid bieden: Een diagnose te stellen van de sterke en zwakke punten en van de mogelijkheden van de bestaande wijk. Duurzaamheidsambities per thema te definiëren om een transversale visie van uw project op te bouwen. Een dashboard op te zetten, direct gekoppeld aan de specifieke kenmerken van de wijk en de ambities, voor de opvolging van het project in de verschillende ontwikkelingsfasen. Ter aanvulling van het Compass is er een Memento, dat zoals de naam al aangeeft, de theoretische elementen voor elk thema samenbrengt, evenals voorbeelden van goede praktijken. De 10 voorgestelde doelstellingen beogen een goede integratie van het project in de context van de wijk, zijn identiteit, zijn ecologische, ruimtelijke, economische en sociale kenmerken te bevorderen. De tien rubrieken hebben betrekking op een koolstofarme visie, participatief beheer, een inclusieve stedelijke omgeving, een passende ruimtelijke ontwikkeling, een mobiliteit die bevorderlijk is voor actieve mobiliteit en openbaar vervoer, de ontwikkeling van de plaats van de natuur op een structurele manier, een relevante strategie van waterbeheer, een beperking van de effecten van vastgoedontwikkeling op de kwaliteit van het leven, een circulaire strategie op het gebied van het gebruik van hulpbronnen en materialen. Het menu van de website bevat eveneens een rubriek Inspiratie, met verschillende verwezenlijkingen, in Brussel bijvoorbeeld de eerste duurzame wijk, Tivoli en de toekomstige site van U Square. Uit deze beschrijving blijkt duidelijk dat dit programma mogelijk een aantal handicaps van stedelijke projecten in Brussel vroegtijdig kan verminderen, waaronder het gebrek aan overeenstemming tussen de bedoelingen van de gewestelijke plannen en het resultaat dat de vastgoedspelers onder druk van de economische rentabiliteit bereiken. Om deze deugdzame bedoelingen te helpen verwezenlijken, stelt Be.sustainable voor om een facilitator in te schakelen, naar het model van andere ondersteunende diensten die door Leefmilieu Brussel worden geëxploiteerd, net zoals bij de Good Food-aanpak. Vandaar mijn vragen: - De site verwijst naar een co-constructieve aanpak en benadrukt de getuigenis van verschillende actoren die werken voor overheidsinstanties. Welke operatoren hebben deelgenomen aan dit co-constructieproces? - De site bevat geen historiek. Wanneer is dit proces gestart en op basis van welke vaststelling? Wat was de aanleiding? - Hoe verhoudt dit nieuwe operationele instrument zich tot de doelstellingen van het GPDO? - Hoe wordt deze aanpak in de praktijk toegepast en geïmplementeerd, aangezien ik begrijp dat ze indicatief is? - Wat is het toepassingsgebied? Het gaat inderdaad om "nieuwe wijken en grootschalige stadsprojecten". Gaat het om RPA-projecten? Waarom worden ze niet expliciet genoemd? - Op welk type actoren is deze aanpak gericht? - Hoe past het wel of niet in het iteratieve proces van het effectrapport zelf, dat deels dezelfde rubrieken bevat? - Hoe bent u van plan om de lokale bevolking en organisaties te betrekken bij de participatie, zonder ze te overstelpen met technische overwegingen? - Worden opleidingen gepland voor het gebruik van deze nieuwe tool? Zouden voorlichtingscampagnes voor het grote publiek ook niet relevant zijn, aangezien het waarschijnlijk deze uitdagingen, die naar mijn idee niet alleen betrekking hebben op de beperkte ruimte van de betrokken projecten, zal aangaan? |
| Antwoord | 1/ Sinds 2016 wordt Be Sustainable gezamenlijk uitgewerkt en gedragen door de gewestelijke organisaties die belast zijn met de territoriale ontwikkeling van het Gewest, onder impuls van de ministers die belast zijn met Ruimtelijke Ordening, Stedenbouw en Leefmilieu: Leefmilieu Brussel, Perspective, de Bouwmeester, Urban en de MSI. 2/ Het Referentiekader Duurzame Wijken heeft al een lange geschiedenis. Het ligt in het verlengde van de Gids Duurzame Gebouwen, die vanaf het begin van de jaren 2000 de eco-bouw in Brussel wilde bevorderen. Al snel is de behoefte ontstaan om een hulpmiddel te ontwikkelen voor het ontwerpen op wijkniveau, afgestemd op de thema's van deze gids, die zelf bedoeld is voor het niveau van het perceel en het gebouw. In 2009 heeft het eerste team van de Facilitator Duurzame Wijken een ‘Memento Duurzame Wijken’ voorgesteld, met 9 thema's. In die tijd waren de eerste Europese ecowijken in volle ontwikkeling en het was belangrijk voor Brussel om ook deze uitdagingen van een duurzame stad te kunnen aangaan. Dit werk is tijdens de twee voorgaande regeerperioden voortgezet en is sterk bevestigd door de huidige regering. Om de klimaatuitdaging op het gebied van ruimtelijke ordening het hoofd te bieden, is in de Gewestelijke Beleidsverklaring immers het volgende bepaald: “Elke nieuwe wijk en alle grootschalige stadsontwikkelingsprojecten zullen ontworpen en uitgevoerd worden als duurzame wijk, beoordeeld op basis van het Brusselse referentiesysteem, met klimaatdoelstellingen op lange termijn en een sterke ambitie op vlak van duurzaamheid.” Volgens het Be Sustainable-Referentiekader moeten de duurzame wijken in Brussel bijdragen tot de ontwikkeling van een koolstofarme, veerkrachtige stad met een kwalitatief hoogstaande leefomgeving, terwijl ze tegelijkertijd hun impact op het milieu moeten verbeteren. Concreet betekent dit een collaboratief en participatief projectbestuur, een inclusief project met de zoektocht naar sociale en economische vitaliteit, open ruimtes die toegankelijk zijn en het gebruik van openbaar vervoer en zachte modi bevorderen, een zuinig grondgebruik en een sterke beperking van de overlast, de ontwikkeling van de natuur in al haar dimensies, het rekening houden met de watercyclus, het zoeken naar een circulaire strategie voor het beheer van de hulpbronnen en een bioklimatologische strategie die de hernieuwbare energieën integreert. Vanuit dit oogpunt heeft de regering op 20 mei 2020 Be Sustainable, het Referentiekader Duurzame Wijken, officieel aangenomen als hulpmiddel om stedelijke projecten in het Brussels Gewest te ontwikkelen. Be Sustainable is meer dan een tool, het is een samenwerkingsplatform dat tot doel heeft een gemeenschappelijke cultuur van duurzame wijken in Brussel te ontwikkelen en het netwerk van stedelijke-ontwikkelingsactoren te animeren. 3/ Deze ambitie is in overeenstemming met de territoriale visie van het GPDO, waarin het Referentiekader Duurzame Wijken expliciet wordt genoemd om rekening te houden met hoge duurzaamheidscriteria voor de ontwikkeling van nieuwe wijken. 4/ Het Be Sustainable-platform stelt stedelijke-ontwikkelingsactoren een toolbox ter beschikking, een set van onderling verbonden en evoluerende instrumenten, op basis van 10 thema's (Visie, Beheer en Participatie, Menselijke omgeving, Ruimtelijke ontwikkeling, Mobiliteit, Fysieke omgeving, Natuurontwikkeling, Watercyclus, Materie en Hulpbronnen, Energie). Deze toolbox bestaat uit: - het handvest van de duurzame wijken - een quickscan - een compass - Exceltool - en een memento Op basis van deze tools biedt de Facilitator Duurzame Wijken begeleiding aan professionals op het gebied van ruimtelijke ordening en bouw die hulp vragen voor de ontwikkeling van hun project. De begeleiding wordt afgestemd op de behoeften van de bouwheer en gebeurt in functie van de beschikbaarheid van de Facilitator Duurzame Wijken. Naast de begeleiding biedt Be Sustainable ook andere soorten diensten aan, zoals opleiding in het gebruik van tools en inspirerende terreinbezoeken. 5/ Als een flexibel en open methodologisch systeem dat zich aanpast aan elke context, kan het Referentiekader Duurzame Wijken in verschillende kaders en op verschillende schalen worden gebruikt: BBP, masterplannen, RPA, stadsvernieuwingsprogramma's (wijkcontracten, CSV), en elk ontwerpproject op wijkniveau, om te helpen duurzaamheidsvraagstukken te identificeren en een gedeelde, transversale en geïntegreerde visie op te bouwen. Het gebruik van het Referentiekader Duurzame Wijken wint geleidelijk aan terrein. Sinds zijn goedkeuring door de regering konden de volgende projecten rekenen op begeleiding of zullen dat weldra kunnen: - ‘Klaver’ van het Woningfonds - ‘Klein Eiland/Citygate II’ van de BGHM en Citydev - ‘Lioncity’ (Delhaize-site) van Citydev - RPA Heyvaert, RPA Maximiliaan, of nog RPA Bordet, dat onlangs door Perspective is gelanceerd - Masterplan ‘Ilot’ van het OCMW van Elsene - Renbaan, gedragen door Leefmilieu Brussel en de MSI - projectoproep voor de 10e reeks Duurzame-Wijkcontracten en het project CSV 6 6/ Deze tools zijn toegankelijk voor alle doelgroepen die geïnteresseerd zijn in duurzame wijken in Brussel. Gezien de beschikbare middelen is echter voorrang gegeven aan het voorbeeldkarakter van de overheid, en met name van de gewestelijke operatoren. Na de goedkeuring van Be Sustainable door de regering hebben Perspective, Leefmilieu Brussel, de MSI, Urban, Citydev en de Haven van Brussel een groene nota ontvangen waarin hen wordt verzocht om het gebruik van het Referentiekader Duurzame Wijken te integreren als hulpmiddel bij het ontwerpen van hun stadsprojecten. Andere gewestelijke operatoren, zoals de BGHM, het Woningfonds of Brussel Mobiliteit, worden eveneens uitgenodigd om deze gewestelijke tool te gebruiken. Het doel is dat alle gewestelijke openbare operatoren, en uiteindelijk ook de plaatselijke, autonoom gebruik maken van het Referentiekader Duurzame Wijken. In die zin zijn de gemeenten ook uitgenodigd voor de lancering en voor opleidingen, en sommige zijn het Referentiekader beginnen te gebruiken. Beetje bij beetje worden studiebureaus opgeleid in het gebruik van het Referentiekader, wat ook een weerslag kan hebben in privéprojecten. Als promotoren het willen gebruiken, kunnen ze het online raadplegen, maar dan wel in een formule die niet gevalideerd is door de Facilitator Duurzame Wijken. 7/ Met betrekking tot de afstemming tussen Be Sustainable en de milieueffectenrapporten (MER's) die de overheden moeten uitvoeren voor hun ontwerpplannen en -programma's (met inachtneming van de stedenbouwkundige voorschriften: BWRO, ordonnantie Stedelijke Herwaardering, enz.), moet worden benadrukt dat dit twee instrumenten zijn die elk een ander doel beogen. Het eerste, het referentiekader, is een hulpmiddel voor het ontwerpen, een instrument voor dialoog, dat elke bouwheer in staat moet stellen om in een zo vroeg mogelijk stadium sterke ambities op het gebied van duurzaamheid te stellen, die zijn keuzes gedurende het hele proces zullen sturen. Het MER is een instrument voor het evalueren en meten van de impact van geplande projecten op het milieu, uitgevoerd door een onafhankelijk bureau. Hoewel de rubrieken tussen de twee instrumenten relatief gelijklopend zijn, zijn ze niet van dezelfde aard. De afstemming van de Be Sustainable-aanpak met die van het MER vindt idealiter plaats vóór de lancering van het project, door de gedefinieerde duurzaamheidsambities van de bouwheer te matchen met de thema's die het MER zal bestuderen. Het MER zou inderdaad de plaats kunnen zijn om de effecten van de duurzaamheidsambities te objectiveren en te vergelijken aan de hand van de verschillende bestudeerde scenario's. De Be Sustainable-aanpak en het MER-proces, die beide iteratief zijn, zijn dus complementair en voeden elkaar zowel qua diagnose als qua aanbevelingen. 8/ Deze tools zijn toegankelijk voor alle doelgroepen die geïnteresseerd zijn in duurzame wijken in Brussel, ook al is er, gezien de beschikbare middelen, prioriteit gegeven aan het voorbeeldkarakter van de overheid. Wat de verenigingen, privépersonen en studenten betreft, ontvangt Leefmilieu Brussel af en toe aanvragen voor presentaties, waarop het positief reageert, met name op basis van het Handvest en de Quickscan. Daarnaast is een van de thema's die door be.sustainable worden verkend, het beheer van stadsprojecten, inclusief de aspecten van burgerparticipatie. Zo worden tijdens de begeleidingsprocessen die door de Facilitator Duurzame Wijken bij bouwheren uitgevoerd worden, overwegingen en aanbevelingen over dit onderwerp gedaan, met name over de noodzaak van een inclusieve aanpak om de kwaliteit en de toe-eigening van de projecten te verbeteren. 9/ Iedereen die geïnteresseerd is, kan zich abonneren op de nieuwsbrief en op de hoogte worden gehouden van de voorgestelde initiatieven rond Be Sustainable: bezoeken, opleidingen, nieuws, het delen van informatie over duurzame wijken (in Brussel en elders), enz. Op het vlak van de sensibiliseringscampagnes, voor zover het de bedoeling is om te sensibiliseren voor de overgang naar duurzamere wijken, zowel op het vlak van het ontwerpen als op het vlak van het beheer en dus het gedrag, is het onderwerp omvangrijk en kunnen we verwijzen naar de thematische sensibiliseringscampagnes van Leefmilieu Brussel, maar ook van vele andere actoren op het vlak van duurzame stedelijke ontwikkeling. |