Logo Parlement Buxellois

Schriftelijke vraag betreffende het beleid ter bestrijding van hormoonontregelaars in het milieu.

Indiener(s)
Jonathan de Patoul
aan
Alain Maron, Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Klimaattransitie, Leefmilieu, Energie en Participatieve Democratie (Vragen nr 923)

 
Datum ontvangst: 08/09/2021 Datum publicatie: 16/11/2021
Zittingsperiode: 19/24 Zitting: 20/21 Datum antwoord: 03/11/2021
 
Datum behandeling van het stuk Indiener(s) Referentie Blz.
24/09/2021 Ontvankelijk p.m.
 
Vraag   

In april 2019 heeft het Brussels Parlement unaniem een voorstel van resolutie aangenomen betreffende de preventie van de impact van hormoonverstoorders op de menselijke gezondheid en het milieu..

Dit voorstel van resolutie is voortgekomen uit de groeiende bezorgdheid over de ernstige gezondheids- en milieurisico's die verbonden zijn aan de dagelijkse blootstelling aan diverse producten die hormoonverstoorders bevatten. Ter herinnering: hormoonverstoorders worden gedefinieerd als exogene stoffen of mengsels van stoffen die een of meer functies van het hormoonsysteem verstoren en als gevolg daarvan schadelijke gezondheidseffecten veroorzaken in een intact organisme of het nageslacht of (deel)populaties daarvan.

Deze stoffen vormen een wereldwijde uitdaging voor het milieu en de volksgezondheid. Wij worden er voortdurend mee geconfronteerd: door het gebruik van geneesmiddelen, ontsmetting van de handen met hydroalcoholische gel (een bom van hormoonverstoorders), persoonlijke verzorgingsproducten in het algemeen, huishoudelijke producten, maar ook veel voedingsmiddelen die kleurstoffen bevatten of voedingsmiddelen uit de intensieve landbouw die zijn blootgesteld aan pesticiden met hoge concentraties aan hormoonverstoorders. Alle producten die hormoonverstoorders bevatten en die worden geconsumeerd en vervolgens verteerd, zullen door hun aanwezigheid ook het afvalwater en dus het milieu verontreinigen.

Deze chronische blootstelling aan hormoonverstoorders uit verschillende bronnen kan een cocktaileffect hebben en ernstige gezondheidsproblemen veroorzaken. In feite hebben hormoonverstoorderrs, zoals hun naam al aangeeft, rechtstreekse effecten op het hormonale systeem van levende wezens. Op lange termijn kunnen deze veranderingen in onze hormonenhuishouding leiden tot voortplantingsstoornissen, bepaalde misvormingen en ontwikkelingsstoornissen, gedragsproblemen en, in sommige ernstigere gevallen, tot kanker en bepaalde intra-uteriene pathologieën.

De schadelijke gevolgen van deze stoffen zijn algemeen bekend en treffen iedereen, vooral de kwetsbare groepen van kinderen onder de drie jaar en zwangere vrouwen. Desondanks wordt de dagelijkse aanwezigheid van hormoonverstoorders in ons milieu bijna gebagatelliseerd, ook al blijft het een groot risico voor de volksgezondheid.

Via de voornoemde resolutie die in 2018 werd aangenomen, werd de regering dan ook aangespoord om in deze kwestie op te treden door een regelmatige en standvastige dialoog aan te gaan met uw federale tegenhangers om bij hen aan te dringen op wetswijzigingen die de blootstelling van ons milieu aan deze stoffen zouden beperken, maar ook door de bewustmaking van het grote publiek ernstig te versterken. In dit verband verklaarde u in juli 2020 dat er op dit gebied geen vooruitgang was geboekt, noch door uw kabinet, noch door Leefmilieu Brussel (LB). U verzekerde ons dat inspanningen zouden worden gedaan om tegemoet te komen aan de verzoeken van de parlementsleden op dit gebied.

Drie jaar later lijkt het er echter op dat op dit gebied geen specifieke actie is ondernomen. Op de website van LB is bijvoorbeeld geen enkel artikel specifiek gewijd aan het probleem van hormoonverstoorders en de verschillende manieren om ze te voorkomen.

  • Heeft uw kabinet een tijdschema opgesteld voor maatregelen op het gebied van de preventie van hormoonverstoorders? Zo ja, welk?

  • Zijn er besprekingen met uw tegenhangers op de verschillende machtssniveaus begonnen om de kwestie van hormoonoverstoorders aan te pakken? Meer bepaald leek u te wachten op de komst van een nieuwe federale regering in 2020 om dit met uw federale tegenhanger te bespreken. Hebt u, nu die er is, deze kwestie bij uw federale collega aan de orde kunnen stellen?

  • Zijn er bewustmakingsacties met betrekking tot deze hormoonverstoorders uitgevoerd of gepland? Zo ja, welke?
 
 
Antwoord    1)
Hormoonverstorende stoffen zijn een categorie van chemische verontreinigende stoffen die hormonale stoornissen veroorzaken. Zoals vaak het geval is, valt de bestrijding van dit type chemische verontreiniging op nationale schaal onder de bevoegdheden van alle gefedereerde entiteiten. Daarom is interfederale coördinatie op dit gebied van essentieel belang, zoals u aangeeft.

Op 23 maart 2018 heeft de Senaat in plenaire zitting een informatief rapport met 72 aanbevelingen over hormoonverstorende stoffen aangenomen. In december 2019 hebben de ministers van Volksgezondheid en Leefmilieu het startschot gegeven voor de uitwerking van een nationaal actieplan inzake hormoonverstorende stoffen (NAPHVS), waarbij de verschillende bevoegde gefedereerde entiteiten zijn betrokken. Leefmilieu Brussel is eerst geraadpleegd als belanghebbende, in april 2020, en heeft in september 2020 een advies over het ontwerpplan ingediend. Volgens de meest recente prognose zou het NAPHVS in het najaar van 2021 worden gevalideerd.
Het ontwerpplan omvat 44 prioritaire acties. De eerste actiepijler is volledig gewijd aan de preventie van hormoonverstorende stoffen. Zo is Leefmilieu Brussel betrokken bij bepaalde bewustmakingsacties, met name voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen (waarvan sommige een hormoonverstorende werking hebben) in het kader van de fytolicentie.

De preventieve acties die Leefmilieu Brussel heeft ontwikkeld met betrekking tot hormoonverstorende stoffen worden hieronder gedetailleerd beschreven, volgens de verschillende betrokken thema's.

o Bodem
Poly- en perfluoralkylverbindingen (PFAS, waaronder PFOS) zijn de laatste tijd het onderwerp van hevige discussies vanwege hun persistentie in het milieu en hun toxiciteit. PFAS hebben hormoonverstorende effecten.

Leefmilieu Brussel werkt sinds 2019 rond PFAS en er zijn verschillende acties uitgevoerd, waarvan de belangrijkste hieronder worden opgesomd:
· 2019: oprichting van een interne technische groep voor onderzoek naar PFAS en deelname aan internationale seminars en besprekingen met het Waalse en Vlaamse Gewest;
· 2020: verzameling van informatie door de technische groep over normen en toxiciteit van PFAS en andere opkomende verontreinigende stoffen;
· 2021: evaluatie van de Bodemordonnantie voor de periode 2017-2020; de integratie van PFAS en andere opkomende verontreinigende stoffen in de nieuwe ordonnantie is een van de meest voor de hand liggende aanbevelingen.

Vanwege de PFAS-crisis in Vlaanderen zijn voor de komende maanden ook de volgende acties gepland:
1. Uitvoering van een eerste campagne van PFOS-analyses op 16 locaties (18 bedrijven die mogelijk PFAS hebben gebruikt en bekend zijn bij Leefmilieu Brussel). Die analyses moeten het mogelijk maken de aanwezigheid van PFAS in de bodem en het grondwater in Brussel te bevestigen of uit te sluiten en, indien nodig, het risico van die PFAS voor de menselijke gezondheid te beoordelen.
Uitvoeringstermijn: augustus - december 2021.

2. Actualisering van de studie van 2013 over industriële processen van risicoactiviteiten (= door de regering geïdentificeerde ingedeelde activiteiten die de bodem en het grondwater kunnen verontreinigen) en analyse van andere activiteiten die niet als risicovol worden beschouwd, zoals blusschuim, om zo volledig mogelijk te zijn. Het doel van deze studie is dan ook een lijst op te stellen van alle activiteiten, ongeacht of ze al dan niet een risico voor de bodem inhouden, waarbij PFAS en andere opkomende verontreinigende stoffen gebruikt zouden kunnen zijn. Bovendien zal de studie het ook mogelijk maken een saneringsnorm (=norm waaronder het risico voor de gezondheid en het milieu te verwaarlozen is) en een interventienorm (=norm waarboven het risico voor de gezondheid en het milieu niet te verwaarlozen is en interventie vereist is) voor te stellen voor PFAS en andere opkomende verontreinigende stoffen.
Uitvoeringstermijn: juli 2021 - april 2022.

3. Actualisering van de bestaande inventaris van de bodemtoestand door de interne diensten op basis van de resultaten van de in punt 2 genoemde studie.
Uitvoeringstermijn: april - mei 2022.

4. Opstelling van een code van goede praktijken door de interne technische groep van Leefmilieu Brussel om een beter kader te bieden voor de integratie van PFAS bij de uitvoering van bodemverontreinigingsstudies door erkende deskundigen.
Uitvoeringstermijn: juli 2021 - april 2022.

5. Aanpassing van de besluiten tot vaststelling van de lijst van risicoactiviteiten en de normen voor sanering en interventie op basis van de resultaten van de actualisering van de studie van 2013 (punt 2).
Uitvoeringstermijn: april - mei 2022.

6. Uitvoering van een tweede campagne van PFOS-analyses op een aantal locaties die moeten worden bepaald op basis van de resultaten van de actualisering van de studie van 2013 (punt 2). Die nieuwe analyses moeten een globaal en definitief beeld geven van de eventuele aanwezigheid van PFAS in de bodem en het grondwater in Brussel en, indien dat het geval is, de risico's voor de volksgezondheid en het milieu inschatten.
Uitvoeringstermijn: april - oktober 2022.

o Pesticiden
De uitvoering van de opeenvolgende gewestelijke programma’s voor pesticidereductie sinds 2013 draagt bij aan het beperken van hormoonverstorende stoffen. Het huidige programma voor de periode 2018-2022 omvat communicatie-, opleidings- en begeleidingsacties, alsook voorbeeldprojecten en -studies. In het volgende programma voor 2023-2027 zal bijzondere nadruk worden gelegd op biociden, waarvan het gebruik momenteel weinig gereglementeerd is.
Daarnaast is het gewestelijke wetgevingskader dat van toepassing is op het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen er ook op gericht het risico verbonden aan hormoonverstorende stoffen te beperken door kwetsbare groepen, risicogebieden voor het aquatisch milieu en risicogebieden voor de natuur te beschermen en de schadelijkste bestrijdingsmiddelen (glyfosaat, neonicotinoïden en soortgelijke stoffen) te verbieden. De administratie evalueert momenteel de nadere regels van een verbod op alle synthetische pesticiden in het gewest.
o Water
Via het NAPHVS is Leefmilieu Brussel in het bijzonder betrokken bij de kwestie van de oppervlakte- en grondwaterverontreiniging in het Gewest.
De aanwezigheid van chemische verontreinigende stoffen, waaronder hormoonverstorende stoffen, wordt uitgebreid gemonitord in het grond- en oppervlaktewater, zowel in het water als in sedimenten en weefsels van aquatische organismen.
Er kunnen ook gerichte studies worden georganiseerd om een beter inzicht te krijgen in de bronnen en de actiehefbomen om deze verontreinigende stoffen aan te pakken. In dit verband zal het voor de komende maanden geplande onderzoek naar het zuiveringsrendement van de twee Brusselse waterzuiveringsinstallaties aantonen hoe de zuivering van microverontreinigingen (chemische stoffen die in kleine doses aanwezig zijn en toch toxisch kunnen zijn, waaronder veel hormoonverstorende stoffen zoals PFAS/PFOS) de komende jaren kan worden verbeterd om de verspreiding van deze verontreinigende stoffen in het milieu te verminderen.
Er worden andere operationele acties ondernomen om de aanwezigheid van dit type chemische verontreinigende stoffen in het milieu te verminderen, zoals geïntegreerd regenwaterbeheer, het ruimen van historische verontreiniging van sedimenten, het verbeteren van het saneringsnet en het aanscherpen van de wetgeving ter bescherming van oppervlaktewateren.

2)
Sinds de installatie van de federale regering heeft de Interministeriële Conferentie Leefmilieu en Gezondheid haar werkzaamheden daadwerkelijk hervat.

Op 2 december 2019 hebben de ministers van Volksgezondheid en Leefmilieu de uitwerking van een nationaal actieplan voor hormoonverstorende stoffen (NAPHVS) goedgekeurd tijdens een gemengde Interministeriële Conferentie Leefmilieu en Gezondheid (IMCLG).

Op 21 december 2020 hebben de ministers van Volksgezondheid en Leefmilieu tijdens een IMCLG de oprichting goedgekeurd van een werkgroep ‘Hormoonverstorende stoffen’, die onder de vlag van het Nationaal Actieplan Leefmilieu-Gezondheid (NEHAP) is geplaatst en bestaat uit deskundigen van de verschillende bevoegde autoriteiten die bij het NAPHVS betrokken zijn, op federaal, gemeenschaps- en gewestelijk niveau. Die werkgroep wordt geleid door de FOD Volksgezondheid, Veiligheid van de Voedselketen en Leefmilieu en wordt mee aangestuurd door het Vlaamse Gewest.

Een specifiek plan inzake hormoonverstorende stoffen wordt momenteel besproken. Het zou in 2022 moeten beginnen en tot december 2026 lopen. De doelstellingen ervan zijn:

- een algemeen en coherent kader tot stand brengen dat de ontwikkeling van concrete en gecoördineerde acties mogelijk maakt, met als doel de blootstelling aan hormoonverstorende stoffen te verminderen en de gevolgen daarvan voor de gezondheid en het leefmilieu in België te beperken;

- de zichtbaarheid van de door de bevoegde autoriteiten ondernomen acties bij de bevolking en de belanghebbenden vergroten, om hun steun en vertrouwen te behouden.

Er zijn contacten tussen overheidsdiensten in het kader van de opstelling van dit NAPHVS (zie antwoord op de eerste vraag), alsook over de kwestie van de verontreinigde bodems.

3)
Zie het antwoord op vraag 1 betreffende de bewustmakingsacties van het NAPHVS.

Wat de bodem betreft, is voor april 2022 een bewustmakingscampagne gepland om deskundigen op het gebied van bodemverontreiniging en bodemsaneringsaannemers te sensibiliseren om, waar nodig, rekening te houden met PFAS.