De diensten van de GOB die onder mijn bevoegdheid vallen, zijn ondergebracht in de Iris Tower, die wordt beheerd door de directie Facilities.

De Iris Tower is een kantoorgebouw dat 32 verdiepingen hoog is en ongeveer 2.000 werkposten telt. De Brusselse administratie huurt dat gebouw. Aangezien zij niet de eigenaar is van het gebouw, zijn de investeringsmogelijkheden om energie te besparen, beperkt.

Toch doet de dienst Facilities er binnen de grenzen van het mogelijke voortdurend alles aan om ervoor te zorgen dat er in de Iris Tower spaarzaam wordt omgesprongen met energie. 

2022 was het tweede volledige gebruiksjaar van het gebouw. Sommige coronamaatregelen waren tot begin 2022 verlengd, zoals het opschalen van bepaalde luchtbehandelingsgroepen en het laten draaien ervan tijdens de daluren.

Ondanks de beperkte actiemogelijkheden zijn er meerdere energiebesparende maatregelen genomen:

Eerste maatregel: sinds 2021 wordt het dagelijkse energieverbruik in de toren op basis van een energieboekhouding bijgehouden.

Door het verbruik dagelijks op te volgen, komen afwijkingen in het verbruik snel aan het licht en kan het nodige worden gedaan om de oorzaken daarvan te achterhalen en eventuele problemen te verhelpen.

Tweede maatregel: er werd zonnewering geplaatst.

In juni 2022 werd aan alle ramen van de Iris Tower binnenzonnewering aangebracht. Daarmee kan aanzienlijk bespaard worden op het vlak van airconditioning.

Derde maatregel: ISO-14001-label.

De Iris Tower heeft het ISO-14001-label. Dat houdt in dat de gebruikers van het gebouw verplicht zijn om bijzondere aandacht te schenken aan alles wat verband houdt met het energieverbruik. Daarnaast zijn er ook doelstellingen aan gekoppeld om het gasverbruik te verminderen.

Vierde maatregel: programma koolstofneutraliteit 2030

De Brusselse regering streeft naar een uitstootvrij wagenpark tegen 2025. Daarom zullen de voertuigen aan het einde van het huidige leasingcontract worden vervangen. Dat betekent dat er meer elektrische laadpalen moeten worden geplaatst, wat een impact zal hebben op het (koolstofvrije) elektriciteitsverbruik van het gebouw. 

Vijfde maatregel: vaststelling van de PLAGE-doelstellingen

De Iris Tower is opgenomen in het PLAGE-actieplan van het Gewest. Daarom worden er in het gebouw verschillende PLAGE-acties gepland om energie te besparen. Die zijn er voornamelijk op gericht de werking van de bestaande HVAC-installaties door middel van kleine investeringen en aanvullende (expertise)studies voor de bestaande installaties te optimaliseren.

Zesde maatregel: de stralingsplafonds worden in de winter uitgeschakeld en er gelden aangepaste richttemperaturen voor de kantoren.

Sinds september 2022 werd de programmering van de stralingsplafonds op verzoek van de GOB aangepast om ze tijdens de daluren volledig uit te schakelen. In diezelfde periode werden de comforttemperaturen van de kantoren aangepast van 22°C-24°C naar 19°C-27°C. Die aanpassingen sluiten aan bij de omzendbrief rond energiezuinigheid, die ik samen met de minister van Energie en de minister van Ambtenarenzaken heb opgesteld.

In de periode september-december 2022 werd dankzij die twee maatregelen samen 52% minder gas verbruikt dan in dezelfde periode in 2021. Die berekening werd gemaakt op basis van een genormaliseerd verbruik, d.w.z. rekening houdend met het koudepeil van de twee vergeleken periodes.

Zevende maatregel: lancering van een energieaudit

In september 2022 schreef de GOB een overheidsopdracht uit om een energieaudit in de Iris Tower uit te voeren en de mogelijkheid om voor het gebouw een energieprestatiecontract (EPC) aan te gaan, te beoordelen. Die studies lopen nog.

Achtste maatregel: het Optiris-project voor compactere ruimtes in de toren

De regering heeft de mandaathouders van de GOB de doelstelling opgelegd om structurele besparingen door te voeren. Een daarvan bestaat erin te besparen op vastgoed door verschillende diensten en instellingen samen te brengen in de Iris Tower. Niet alleen zijn er daardoor minder gebouwen nodig, maar dat er elders ruimte vrijkomt is ook gunstig voor het milieu.  

Hieronder vindt u een overzicht van het verbruik van de GOB:

-          Elektriciteit: 2.873.773 kWh (finale energie) / 7.184.432 kWh (primaire energie)

-          Gas: 1.179.028 kWh

-          Water: 640 m³

Kostprijs

-          Elektriciteit: 402.191 €

-          Gas: 38.411 €

-          Water: 4.182,57 €

De Iris Tower biedt geen mogelijkheden om zonne- of windenergie te gebruiken. Bovendien is het moeilijk om daarin te investeren, aangezien het gebouw geen eigendom is van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Het gebouw is echter wel uitgerust met een warmterecuperatiesysteem voor koeling en verwarming. De koelmachines werken overigens op ammoniak. Dat is een innovatief systeem dat nog niet zoveel gebruikt wordt voor kantoorgebouwen in Brussel en dat een vrij hoog opwekkingsrendement voor koeling haalt.

De Iris Tower is een recent gebouw en voldoet aan de huidige EPB-eisen voor overheidsgebouwen. De GOB denkt dus niet na over een isolatieprogramma. Aangezien het volledige gebouw van glas is voorzien, zijn de opties om te isoleren bovendien vrij beperkt. De hoofdingang zal echter worden vervangen door een draaideur om de inkomende luchtstromen te beperken en, zoals hierboven reeds vermeld, werden er voor elk raam zonnegordijnen geplaatst om de zonnestraling beter onder controle te houden. De RenoClick-premies zijn niet bestemd voor energiebesparende projecten zoals die in de Iris Tower.

Citydev.brussels heeft er zich op basis van het PLAGE-besluit van de Brusselse regering van 14 juni 2018 toe verbonden een plan voor lokale actie voor het gebruik van energie (PLAGE) uit te rollen voor zijn bedrijfsvastgoed. De bedoeling is om de meest energieverslindende gebouwen in kaart te brengen en om via relatief goedkope ingrepen het energieverbruik van die gebouwen aanzienlijk te verminderen.

Op basis van het energiekadaster en de energieboekhouding kon voor de gebouwen in kwestie een energiediagnose worden opgesteld. De volgende fase (programmering) kreeg grotendeels haar beslag in 2022 en werd in maart 2023 voltooid. Citydev.brussels heeft nu drie jaar tijd om de maatregelen die in het actieprogramma zijn opgenomen, uit te voeren.

Het gaat daarbij voornamelijk om de plaatsing van zonnepanelen. Er wordt vanuit gegaan dat dat alleen al moet volstaan om de vastgelegde doelstellingen te halen. Daarnaast zijn er echter nog extra ingrepen gepland, zoals de plaatsing van andere soorten apparatuur (sommige verlichting vervangen door LED-lampen, aanwezigheidsdetectoren, verbetering van de regelsystemen, enz.). Dankzij die bijkomende maatregelen zal citydev.brussels zijn energieverbruik met meer dan de nagestreefde hoeveelheid kunnen verminderen. Op die manier toont het duidelijk aan dat het op het vlak van de energieprestatie van gebouwen een voorbeeldrol wil vervullen.

Hieronder vindt u een overzicht van het verbruik van citydev.brussels:

a)      Elektriciteit : Op de hoofdzetel van citydev.brussels: 744.000 kWh - Op de sites voor economische expansie die deel uitmaken van het PLAGE:  6.283.000 kWh

b)      Gas:  Op de hoofdzetel van citydev.brussels: 1.003.000 kWh - Op de sites voor economische expansie die deel uitmaken van het PLAGE:  8.943.000 kWh

c)       Water :Citydev.brussels heeft daar geen informatie over. Aangezien het gaat om een mede-eigendom, hebben de diensten van citydev.brussels deze informatie opgevraagd bij de syndicus, maar tot nu toe hebben ze geen antwoord ontvangen.

Hieronder vindt u een overzicht van de jaarkosten:

a)      Elektriciteit :Op de hoofdzetel van citydev.brussels: 51.336 € - Op de sites voor economische expansie die deel uitmaken van het PLAGE:     479.826 €

b)      Gas: op de hoofdzetel van citydev.brussels: 20.060 €  Op de sites voor economische expansie die deel uitmaken van het PLAGE:     178.740 €

Zoals hierboven vermeld, zet citydev.brussels ook in op zonne-energie. Zo werken de diensten van citydev.brussels niet alleen aan een “zonnepanelenplan”, waarbij ze nagaan hoe al het bedrijfsvastgoed van de instelling met eigen middelen of met de inbreng van derde investeerders voorzien kan worden van zonnepanelen, maar neemt citydev.brussels ook deel aan het programma SolarClick van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, dat door Sibelga wordt uitgevoerd en door Leefmilieu Brussel wordt gefinancierd, en aan het programma Renoclick, waarin de programma’s SolarClick, MobilClick en NrClick zijn samengebracht.

Inmiddels zijn dankzij het programma SolarClick al meerdere gebouwen uitgerust met zonnepanelen:

-          210 zonnepanelen met een totaal vermogen van 59,85 kWp en een productie van 51.096 kWh per jaar op een netto-dakoppervlakte van bijna 500 m² boven op het Huis van het Ondernemerschap aan de Charleroisesteenweg 110 in 1060 Brussel.

-          190 zonnepanelen met een totaal vermogen van 56 kWp en een productie van 43.990 kWh per jaar op een netto-dakoppervlakte van bijna 500 m² boven op het bedrijvencentrum Euclides aan de Scheikundigestraat 34-36 in 1000 Brussel.

Er komen echter maar heel weinig gebouwen die volledig of gedeeltelijk deel uitmaken van het vastgoedbestand van citydev.brussels, in aanmerking voor NRClick van Sibelga. Dat komt door de institutionele invulling en de subsidieregeling van het programma.

Daarom wil citydev.brussels de plaatsing van zonnepanelen met eigen middelen financieren en zo nodig via een overheidsopdracht een beroep doen op derde investeerders.

Sinds eind 2021 werkt citydev.brussels samen met Sibelga aan een proefproject dat kadert in de lancering van de overheidsopdracht voor de uitvoering van het programma SolarClick2. De verschillende kmo-parken van citydev.brussels werden daarvoor geselecteerd. 

Sinds kort werken de diensten van citydev.brussels en Sibelga ook samen om het dak van DigitalCity aan de Jules Cockxstraat 6 in 1160 Brussel te renoveren en er zonnepanelen op te plaatsen.

Het directiecomité van Sibelga heeft de overheidsopdracht voor SolarClick2 op 14 juni 2022 toegewezen. Om het programma op gang te brengen, kwam het kmo-park Magellan bij wijze van testcase als eerste aan de beurt.

De zonnepanelen werden geplaatst in oktober en november 2022. In 2023 werden ook nog andere gebouwen van citydev.brussels daarmee uitgerust, zoals het kmo-park CityLine in Anderlecht en het kantoorgebouw Mondial Palace in Sint-Agatha-Berchem.

Citydev.brussels draagt tot slot zijn steentje bij tot het ontwikkelen van schonere energieoplossingen door sterk in te zetten op het concept “energiegemeenschap”.

Zo neemt citydev.brussels in samenwerking met het bedrijvencentrum Greenbizz, het WTCB, Sibelga en Brugel deel aan een van de drie proefprojecten die momenteel in het Brussels Gewest worden uitgevoerd. Het is zonder enige twijfel het meest grootschalige. De deelnemende bedrijven maken samen gebruik van de 943 zonnepanelen die op het dak van het bedrijvencentrum zijn geplaatst en waarmee per jaar bijna 203 MWh kan worden opgewekt, om de lokaal geproduceerde energie zoveel mogelijk zelf te verbruiken. Er wordt naar gestreefd om Greenbizz.energy uit te breiden met de woningen van de mede-eigendom Tivoli GreenCity (de duurzame wijk die citydev.brussels vlak naast het bedrijvencentrum heeft ontwikkeld) en de bijna 1.000 zonnepanelen die er zijn geplaatst, op te nemen in de energiegemeenschap en er haar op die manier mee te laten bevoorraden.  

Tot slot heeft een verhuizing plaatsgevonden om het gebouw waar de hoofdzetel van citydev.brussels gevestigd is, vrij te maken met het oog op een grondige renovatie. De plannen zijn op dit ogenblik nog hypothetisch. Het zal noodzakelijk zijn om bij die renovatie onder meer de gevels te isoleren, zodat voldaan wordt aan de EPB-eisen.

Citydev.brussels komt tot slot niet in aanmerking voor de Renoclick-premie. Een onderneming mag in een bepaalde periode immers geen de-minimissteun ontvangen of cumuleren voor meer dan 200.000 euro en indien zij een dienst van algemeen economisch belang (DAEB) ter waarde van meer dan 500.000 euro uitoefent, wat bij citydev.brussels het geval is.

Aangezien ook perspective.brussels zijn kantoorruimte huurt, heeft het vrij weinig mogelijkheden om energie-ingrepen uit te voeren. Het gebouw waarin perspective.brussels is ondergebracht, heeft een EPB-score B+. De instelling heeft een contract voor 100% groene energie gesloten, dat op 1 januari 2020 is ingegaan.

Perspective.brussels heeft echter verschillende energiebesparende maatregelen genomen.

Om elektriciteit te besparen:

-          werd de richttemperatuur van de airconditioning aangepast; 

-          wordt de ventilatie vanaf vrijdag 20u tot maandag 4u afgezet;

-          wordt gebruik gemaakt van lampen met bewegingsdetectie;

Om gas te besparen:

-          geldt voortaan 19°C als richttemperatuur voor de verwarming;

-          bedraagt de richttemperatuur voor de verwarming ‘s nachts en tijdens het weekend voortaan 16°C;

Tot slot nog dit: perspective.brussels gebruikt geen stookolie en het gebouw is uitgerust met een waterrecuperatiesysteem.

Hieronder vindt u een overzicht van het werkelijke verbruik van perspective.brussels

- Elektriciteit: 234.995 MWh

- Gas: 25.531 m³

-Water: 380 m³

De kostprijs bedroeg:

- Voor elektriciteit: 31.663,04 €

- Voor gas: 16.575,93 €

- Voor water: 5.290,59 € 

Tot nu toe heeft perspective.brussels geen beroep gedaan op een Renoclick-premie.

De gewestelijke overheidsdienst Brussel Stedenbouw en Erfgoed (urban.brussels) is sinds november 2018 gevestigd in het ARCADIA-gebouw aan de Kunstberg 10-13 in 1000 Brussel. Voordat urban.brussels als huurder zijn intrek nam in dat gebouw, werd het gerenoveerd. Bij die renovatie ging bijzondere aandacht uit naar het milieu. Daardoor kon het energieverbruik tot 137 kWh/m²/jaar worden beperkt, wat overeenstemt met een EPB-score B-.  Aldus zijn in de nabije toekomst geen renovatie- of isolatiewerken in het gebouw gepland. 

De recente renovatie omvatte enkele zeer concrete ingrepen:

-          plaatsing van aanwezigheidsdetectoren in de kantoren;

-          plaatsing van timers op de algemene verlichting om alle lichten ‘s avonds en tijdens het weekend te doven.

Naast de renovatiewerken zijn er ook belangrijke maatregelen genomen om het verwarmingsverbruik terug te dringen (onder meer door op de ramen van het gebouw sensoren te plaatsen waardoor de thermostaat wordt uitgeschakeld als ze worden geopend en de verwarming dus niet nodeloos aanstaat).

Voorts heeft urban.brussels nog enkele andere energiebesparende ingrepen uitgevoerd.

Om elektriciteit te besparen, heeft urban.brussels de lampen van de algemene verlichting vervangen (buislampen die meer lumen/watt produceren en de kleuren beter laten uitkomen). Het overschakelen op LED-verlichting zal geleidelijk gebeuren naarmate de bestaande uitrustingen vervangen worden en binnen de grenzen van de beschikbare budgetten.

Voorts past urban.brussels de bepalingen van de gewestelijke omzendbrief inzake energiezuinigheid toe.

Om grote waterlekken te voorkomen, doet een technicus regelmatig een ronde langs de installaties om de werking van de spoelbakken en de kranen te controleren. Daarnaast werd een meldingssysteem voor incidenten ingevoerd, zodat elke medewerker die een probleem opmerkt, de afdeling Facilities daarvan rechtstreeks op de hoogte kan brengen.

Hieronder vindt u een overzicht van het werkelijke verbruik van urban.brussels

Dit zijn de cijfers voor het jaar 2022:

De kostprijs bedroeg:

Dit zijn de cijfers voor het jaar 2022:

Vanuit mijn bevoegdheid voor het imago van Brussel en het toerisme kan ik u de volgende elementen van antwoord verstrekken:

Screen.brussels

Maatregelen om het elektriciteits- en verwarmingsverbruik te verminderen:

Om elektriciteit te besparen, zijn in de keuken en in de gemeenschappelijke ruimten aanwezigheidsdetectoren geplaatst. De kantoren krijgen zeer veel lichtinval en hebben dus aanzienlijk minder verlichting nodig. Er is ook geen airco.

De medewerkers beschikken elk over een eigen afgescheiden kantoor met een individuele thermostatische kraan, waardoor de verwarming er enkel aanstaat op de werkdagen dat ze fysiek aanwezig zijn. De maximale temperatuur is ingesteld op 19 graden.   

De gemeenschappelijke ruimten worden niet verwarmd en de verwarming in de vergaderzaal staat alleen aan tijdens vergaderingen.   De vaatwasser draait altijd op een eco-programma.

Verbruik:

Het individuele elektriciteitsverbruik bedroeg 1.779 kWh. (1.881,00 kWh in 2021 en 1.977 kWh in 2020).

De eigenaar rekent de kosten voor verwarming en water op basis van de voor het gebouw vastgestelde quotiteiten door in de huurlasten.

Kosten:

-        Water : 20,20 €

-        Gas : 524,76 €

-        Elektriciteit gemeenschappelijke ruimten : 218,69 €

-        Elektriciteit parking : 97,70 €

-        Elektriciteit privatieve gedeelten : 1.038,14 €

Oplossingen voor properdere energie, programma om de ruimten en het gebouw te isoleren en RenoClick-premie: 

Screen.brussels is niet de eigenaar van het gebouw dat het gebruikt en staat dus niet in voor de werken die er worden uitgevoerd.

Visit.brussels

Maatregelen om het elektriciteitsverbruik te verminderen:

Update van het GTB-controlesysteem, vervanging van de verlichting door LED-lampen, interne communicatie ter bewustmaking om bij het personeel een gedragswijziging teweeg te brengen die moet resulteren in lagere energie-uitgaven.

Er werden ook maatregelen genomen om het gasverbruik te verminderen:

Update van het GTB-controlesysteem, onderhoud en vervanging van de onderdelen van de ventilatorconvectoren voor een optimaal geautomatiseerd beheer, in de winter is de temperatuur op kantoor voortaan begrensd tot 19 graden en van donderdagavond tot maandagochtend 6u30 wordt de verwarming nog een heel stuk lager gezet. Er wordt sterk aanbevolen om vrijdag van thuis te werken. Bijna 100% van het personeel volgt die aanbeveling.

Visit.brussels gebruikt geen stookolie en heeft geen specifieke maatregelen genomen om het waterverbruik te verminderen.

Het totale verbruik is sinds 2021 door de invoering van 50% structureel telewerk aanzienlijk gedaald.

Verbruik:

-        Elektriciteitsverbruik:  814.481 kWh

-        Gasverbruik: 1.203.612 kWh

-        Stookolie /

-        Waterverbruik: 617 m³ (meetperiode: van 1 januari 2022 tot 7 oktober 2022, d.i. 280 dagen) 

Kosten:

-        Elektriciteitsverbruik: 125.142 €

-        Gasverbruik: 39.098 €

-        Stookolie: /

-        Waterverbruik: 2.375 € excl. btw (meetperiode: van 1 januari 2022 tot 7 oktober 2022, d.i. 280 dagen) 

Oplossingen voor properdere energie, programma om de ruimten en het gebouw te isoleren en RenoClick-premie:

Visit.brussels is niet de eigenaar van de gebouwen die het gebruikt. De GOB beheert als erfpachter de werken aan het gebouw.

De energie- en klimaatuitdagingen krijgen prioritaire aandacht van de overheid. Alle gewestelijke besturen passen de omzendbrief met richtlijnen om zuinig om te springen met energie toe.

Zo stelt safe.brussels alles in het werk om het elektriciteitsverbruik op de verdiepingen van het gebouw waarin het gevestigd is, waar dat kan zoveel mogelijk te beperken. Het doet dat ook voor het gasverbruik. Bij safe.brussels wordt stookolie alleen maar gebruikt om de noodgeneratoren mee aan te drijven. Bijgevolg werd er daarvan in 2022 maar een beperkte hoeveelheid voor een verwaarloosbare kostprijs verbruikt. Ten slotte zijn er bij safe.brussels drinkfonteinen geplaatst die rechtstreeks op het waternet zijn aangesloten. Alleen de bezoekers drinken flessenwater. Voorts is het gebouw uitgerust met een systeem om regenwater op te vangen, dat gebruikt wordt voor de sanitaire voorzieningen. Dat levert een enorme besparing op.

Hieronder volgt een overzicht van het totale energieverbruik:

-        Elektriciteit: 1.802,785 MWh voor een kostprijs van 751.676,11 euro;

-        Gas: 401,049 MWh voor een kostprijs van 60.255,15 euro;

-        Water: nog geen afrekening ontvangen, ondanks meerdere aanvragen sinds januari. Dat komt doordat Vivaqua grote vertraging heeft opgelopen met de factureringen.

Ik herinner eraan dat safe.brussels het gebouw waarin het gevestigd is, huurt.  Het pleegt met de eigenaars open en positief overleg over verschillende manieren om het energieverbruik te verminderen. Het gebouw is volledig geïsoleerd en heeft vaste ramen. De vensters kunnen dus niet worden geopend. Het gebouw werd minder dan tien jaar geleden grondig gerenoveerd. Safe.brussels heeft dus nog geen nieuwe aanvraag ingediend bij RenoClick.