Logo Parlement Buxellois

Schriftelijke vraag betreffende geothermie in Brussel

Indiener(s)
Bianca Debaets
aan
Alain Maron, Minister van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering, belast met Klimaattransitie, Leefmilieu, Energie en Participatieve Democratie (Vragen nr 1265)

 
Datum ontvangst: 28/10/2022 Datum publicatie: 04/01/2023
Zittingsperiode: 19/24 Zitting: 22/23 Datum antwoord: 22/12/2022
 
Datum behandeling van het stuk Indiener(s) Referentie Blz.
15/11/2022 Ontvankelijk
22/12/2022 Bijlage aan het antwoord p.m. Bijlage
 
Vraag    Op 19 oktober berichtte De Standaard over een boring in Molenbeek die als doel heeft uit te zoeken of appartementen van de huisvestingsmaatschappij Molenbeekse Woningen met aardwarmte verwarmd en gekoeld kunnen worden. Dit gebeurde in het kader van het GeoCamb-project, een project van de Geologische Dienst van België, de Sterrenwacht, UGent en het WTCB (Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf).

GeoCamb biedt ofwel een win-winbenadering of voert een casestudy uit. In een win-winscenario neemt GeoCamb contact op met bedrijven en openbare organisaties die al een geothermisch project in het studiegebied aan het onderzoeken zijn, en stelt hen voor om extra tests, analyses en monitoring uit te voeren. Niet alleen om onze wetenschappelijke kennis te vergroten, maar ook om hen te helpen om hun installaties nauwkeuriger te ontwerpen.

In uw beleidsnota vind ik de volgende OD terug ‘Het water als hernieuwbare energiebron beheren’. Bij de gewenste output staat te lezen dat het de ambitie is om het geothermisch potentieel van het gewest in kaart te brengen en evenementen te organiseren die burgers, professionals uit de sector en overheden bewust maken van het potentieel van deze technologie.

Vandaar dat ik u graag volgende vragen stel:

  • Welke doelstellingen stelt de Regering voorop inzake geothermie in het BHG? Is er ook een productieprognose die beoogd wordt door de Regering? Welke maatregelen/projecten en budgetten werden hieraan gekoppeld? Graag een overzicht van de projecten en de budgetten die werden vrijgemaakt per jaar sinds het begin van de legislatuur?

  • Hoeveel geothermische installaties zijn er vandaag in het BHG? Hoeveel zijn er bijgekomen sinds het begin van de legislatuur en wat is de totale geproduceerde hoeveelheid energie van deze installaties? Graag een onderscheid tussen de open en gesloten systemen, een overzicht per jaar en het totaal.

  • Hoeveel vergunningen voor het plaatsen van een geothermische installatie werden er geweigerd sinds het begin van de legislatuur? Graag een overzicht per jaar en kan u toelichten wat de belangrijkste redenen voor weigeringen waren?

  • Was u op de hoogte van het GeoCamb-project en de samenwerking in Molenbeek? Neemt u stappen om de mogelijkheden van een samenwerking breder bekend te maken bij administraties, partners of beleidsniveaus in Brussel?

  • Wordt de mogelijkheid om de diepe geothermische installatie in Brussel te realiseren, bestudeerd? Welke zijn de belangrijkste euvels die dit vandaag in de weg staan?

  • Hoe werd het EFRO BruGeo project rond geothermische energie, dat afliep in 2020, geëvalueerd? Welke aanpassingen aan de reglementeringen nav. dit project werden er doorgevoerd of worden bestudeerd? Bestudeert u de mogelijkheden om verder in te zetten op de dynamiek die door dit project werd in gang gezet?

  • Hoeveel unieke bezoekers hebben de BruGeo-tool gebruikt sinds deze in gebruik werd genomen? Welke tendensen neemt u waar in de bezoekersaantallen, welke targets werden vooropgesteld en/of welke lessen trekt u hieruit?

  • Welke evenementen werden reeds georganiseerd om het publiek te sensibiliseren omtrent de mogelijkheden van geothermie in het BHG? Welke doelgroepen werden beoogd, in hoeverre werden deze bereikt, welke waren de partners en welke middelen werden hiervoor uitgetrokken?

  • Welke sensibiliserende acties omtrent geothermie staan er nog ingepland? Welke doelgroepen worden beoogd, welke zijn de partners en welke middelen worden hiervoor uitgetrokken?


 

 


 
 
 
Antwoord    1.
Geothermische warmtepompen worden al als ‘koolstofarme’ verwarmingsoplossingen beschouwd die in Brussel kunnen worden gebruikt. Ondanks een groeiende belangstelling in de afgelopen jaren voor verticale geothermie met behulp van warmtepompen (technologie waarbij de energie uit het grondwater via putten of uit de ondergrond via sondes wordt gebruikt), meer bepaald in de tertiaire sector waar projecten een thermisch vermogen (warm of koud) van meer dan 50 kW vereisen, wordt deze technologie nog weinig gebruikt in verhouding tot het potentieel van de Brusselse ondergrond. Het grootste deel van de ondergrond van het gewest is geschikt voor ondiepe verticale geothermie, waarvan het potentieel onlangs nog naar voren is gebracht door het Brugeo-project.


In het nieuwe Lucht-, Klimaat- en Energieplan, dat op 22 mei 2022 in eerste lezing is goedgekeurd, wordt een doelstelling voorgesteld voor warmte- en koudeproductie via warmtepompen (zonder onderscheid tussen de verschillende soorten warmtepompen). In de onderstaande tabel (uit het LKEP) wordt de verwachte evolutie van het gebruik van hernieuwbare energie op het gewestelijk grondgebied tussen 2021 en 2030 weergegeven (zie tabel in bijlage 1).

Wat de RENOLUTION-premies betreft, worden in bijlage 2 de cijfers weergegeven van geothermische warmtepompen waarvoor de afgelopen vijf jaar (2016-2021) een premie is toegekend.

Wat de premies voor geothermische warmtepompen betreft, biedt Leefmilieu Brussel voor die warmtepompen vanaf 2023 een hoger bedrag aan dan voor aerothermische warmtepompen.
Residentiële sector - lucht/water-warmtepomp
I: 4500 euro/individuele woning
II: 4750 euro/individuele woning
III: 5000 euro/individuele woning
Residentiële sector - grond/water-warmtepomp en water/water-warmtepomp
I: 5800 euro/individuele woning
II: 6150 euro/individuele woning
III: 6500 euro/individuele woning
2.
De inventaris van het Brusselse geothermiepark op 29 augustus 2022 is als volgt:
- 9 open systemen: 4 in werking en 5 momenteel gepland (+ 6 voorplannen)
- 59 gesloten systemen: 34 in werking en 25 momenteel gepland (+ 32 voorplannen)


Totaal: 38 geothermische systemen in werking


Hieronder volgt de uitsplitsing per jaar van de ontvangen milieuvergunningsaanvragen:


- 2019: 1 open geothermisch systeem en 11 gesloten geothermische systemen
- 2020: 0 open geothermische systemen en 13 gesloten geothermische systemen
- 2021: 4 open geothermische systemen en 11 gesloten geothermische systemen
- 2022: 4 open geothermische systemen en 26 gesloten geothermische systemen (stand van zaken van 25 november 2022, de statistieken van dit jaar zijn nog niet volledig).



Totaal: 58 aanvragen

Er moet worden opgemerkt dat de cijfers waarover Leefmilieu Brussel beschikt enkel betrekking hebben op de ingedeelde inrichtingen die zijn gemeld. Kleine gesloten geothermische systemen (bijvoorbeeld eengezinswoningen, kleine appartementen) behoren tot klasse 1C waarvoor sinds 1 april 2019 een aangifte moet worden gedaan bij Leefmilieu Brussel. Voor andere inrichtingen is een milieuvergunningsaanvraag verplicht (systematiek voor open geothermische systemen).

Wat de energiegegevens betreft, beschikt Leefmilieu Brussel over de volgende cijfers in het kader van de behandeling van de milieuvergunningsaanvragen. Deze cijfers zijn prognoses voor verwarmings- en koelingsenergie die op jaarbasis aan de ondergrond wordt onttrokken (dankzij geothermie). Het zijn theoretische gegevens (Leefmilieu Brussel beschikt nog niet over voldoende informatie om te weten of die cijfers over- of onderschat zijn). Om die gegevens te verfijnen moeten immers de eerste reportings na de indienststelling van geothermische installaties worden afgewacht.

- De in 2020 ingediende milieuvergunningsaanvragen: 1117147 kWh per jaar voor verwarming en 457067 kWh per jaar voor koeling (enkel voor gesloten geothermische systemen);
- De in 2021 ingediende milieuvergunningsaanvragen: voor gesloten geothermische systemen 1206360 kWh per jaar voor verwarming en 1282736 kWh per jaar voor koeling en voor open systemen 2083420 kWh per jaar voor verwarming en 1442270 kWh voor koeling.

3.
In 2022 waren er geen weigeringen voor geothermische systemen.
4.
Dat project is uitgevoerd in het kader van het GeoCamb-project (link naar de website in bijlage 3), waarin Leefmilieu Brussel optreedt als ondersteuner. Het project beoogt een betere beoordeling van het geothermische potentieel van de geologische lagen van de ‘cambrische sokkel’, met andere woorden de Brusselse rotsachtige sokkel die nog weinig bekend is en waarvan de top zich op een diepte tussen ongeveer 50 en 250 meter bevindt in Brussel. Als ondersteuner neemt Leefmilieu Brussel deel aan de verschillende vergaderingen van het begeleidingscomité van het project. Dat project is hoofdzakelijk wetenschappelijk met een pijler gericht op communicatie (bv. persconferentie in het kader van de proefboring in Molenbeek).
5.
Voor diepe geothermie (gemiddelde en hoge temperatuur) moeten diepe exploiteerbare grondwaterlagen beschikbaar zijn op een diepte van meer dan 500 tot 1000 meter en met debieten van verschillende kubieke meter per uur.
Het aangetoonde geothermische potentieel in Brussel is echter beperkt tot een diepte van ongeveer 200 tot 300 meter met temperaturen van de ondergrond die beperkt zijn tot 12-15°C (lage temperatuur). We spreken dus van geothermie met warmtepompen (warmte) en geocooling (koude). Onder 200-300 m komen we in rotsachtige structuren die behoren tot het Massief van Brabant (cambrische sokkel), die de Brusselse bedrock vormen en bestaan uit schist en zandsteen. Op basis van de geologische kennis vormen die gesteenten geen interessant reservoir voor de uitrol van projecten voor diepe geothermie (gemiddelde en hoge temperatuur) wegens hun veronderstelde lage permeabiliteit. Anderzijds zouden die gesteenten een interessant potentieel hebben voor geothermie met lage temperatuur (scope van Brugeo/Geocamb).
Er moet worden opgemerkt dat het aangetoonde potentieel voor diepe geothermie in België momenteel beperkt is tot enkele vastgestelde sectoren waar de geologie gunstig is voor die toepassingen (Kempens Bekken, regio Bergen in het bijzonder).
6.
Het doel van het Brugeo-project was de valorisatie van het geothermische potentieel van het Brusselse Gewest, met name ondiepe geothermie gekoppeld aan een warmtepomp. Concreet werd de valorisatie van het geothermisch potentieel van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gerealiseerd via de volgende acties:

- de bundeling van de gegevens met betrekking tot de Brusselse ondergrond van de verschillende partners, wat een betere typering van de ondergrond mogelijk maakt vanuit geologisch, hydrogeologisch en thermisch oogpunt;
- de uitvoering van nieuwe laboratorium- en veldtests ter aanvulling van de typering van de Brusselse ondergrond in de gebieden die vroeger minder werden onderzocht, maar die niettemin een interessant geothermisch potentieel hebben;
- het creëren van BrugeoTool, een professionele geowetenschappelijke ‘alles-in-één’ tool voor de gedetailleerde exploratie van de geologie, de hydrogeologie en het geothermisch potentieel in het Brussels Gewest met behulp van 1D-, 2D- en 3D-visualisatietools. BrugeoTool is bedoeld als een nuttig instrument in elke fase van een geothermisch project, zowel voor projectbeheerders als voor experts;
- de oprichting en ontwikkeling van webcontent die het gebruik van geothermie in Brussel promoot (zie links in de bijlage);
- de organisatie van een reeks communicatie-evenementen voor burgers, professionals uit de sector (architecten, studiebureaus, boorders, installateurs) of het bestuur, die erop zijn gericht hen bewust te maken van deze technologie. Momenteel worden twee opleidingen per jaar over geothermie gegeven in het kader van de opleidingen rond duurzaam bouwen ‘Warmtepomp: keuze en ontwerp’.


Hoewel de regelgeving niet fundamenteel is gewijzigd, is een reeks aanpassingen aangebracht in de milieuvergunningsprocedures om bepaalde punten te vereenvoudigen en andere te benadrukken die gevoelig worden geacht wat betreft de gevolgen voor het milieu die moeten worden beheerst. Voor gesloten geothermische systemen waarbij minder dan 50 kW energie aan de ondergrond wordt onttrokken, zijn de informatievragen bijvoorbeeld lichter dan voor een systeem met meer dan 50 kW energie (bijvoorbeeld eengezinswoningen).
7.
De BrugeoTool wordt voornamelijk gebruikt door professionals met twee profielen:
- 1/ geowetenschappelijke deskundigen in het kader van studies waarvoor gegevens over de ondergrond nodig zijn (burgerlijke bouwkunde, bodemverontreiniging, boringen, grondwater, geothermie, ...)
- 2/ projectleiders in het kader van gesloten of open geothermische projecten.
Het instrument wordt systematisch gebruikt voor alle projecten in Brussel (haalbaarheidsstudie, milieuvergunningsdossier). Het is nu een alledaags instrument voor elke geowetenschappelijke professional die in Brussel werkt. Leefmilieu Brussel beschikt op dit ogenblik niet over bezoekersstatistieken, maar schermafbeeldingen van de studies die in de milieuvergunningsaanvragen zijn opgenomen, tonen aan dat het instrument systematisch wordt gebruikt.
8.
Momenteel worden twee opleidingen per jaar over geothermie gegeven in het kader van de opleiding duurzame gebouwen "Warmtepomp: keuze en ontwerp" (link in bijlage 5).
9.
Zie antwoord 8.